Περιεχόμενα
- Ευρωπαϊκή Συμφωνία για το Άσυλο και τη Μετανάστευση
- Παρακολούθηση, καταγραφή, τεκμηρίωση, ανάληψη στρατηγικών υποθέσεων και δράσεις συνηγορίας στα σύνορα
- Η λειτουργία του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) στο Φυλάκιο Ορεστιάδας εν μέσω της συνεχιζόμενης πανδημίας
- Ακροδεξιά ρητορική
- Μια ματιά στο μέλλον
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο σε συνδυασμό με το προτεινόμενο πλήρες σύνολο της νομοθεσίας για την υλοποίηση του έχει ενσωματώσει τις προτάσεις των κρατών μελών για “την λεγόμενη” νέα «Ευρωπαϊκή διαχείριση» των πληθυσμών που μετακινούνται. Το νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο αποτυπώνει ξεκάθαρα τη «φοβικότητα» της Ευρώπης προς τον πληθυσμό αυτό, ο οποίος είναι πλέον ανεπιθύμητος, αλλά και μια πλήρη μετακίνηση από τις διαδικασίες υποδοχής και ένταξης σε διαδικασίες «αποτροπής». Η Ελλάδα, μεταξύ των χωρών που αποτελούν την πρώτη πύλη εισόδου, αντιμετώπισε επιφυλακτικά τις προτάσεις του νέου Συμφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο ενώ ταυτόχρονα δείχνει να έχει ενσωματώσει ήδη πολλές από τις διατάξεις του προτεινόμενου Συμφώνου τόσο στην πράξη όσο και στην ευρύτερη ρητορική της. Η κατανομή μεγάλων κονδυλίων για την ενδυνάμωση της στρατικοποίησης των συνόρων σε συνδυασμό με την ρητορική ενός «αόρατου εχθρού» που απειλεί τα σύνορα έχουν οδηγήσει σε νομιμοποίηση των επαναπροωθήσεων και σε αύξηση του ρατσιστικού λόγου και βίας. Ταυτόχρονα αυτές οι πρακτικές οδηγούν σε περαιτέρω παραβιάσεις των δικαιωμάτων των υπηκόων τρίτων χωρών τόσο από ομάδες «φύλαξης συνόρων» (αστυνομία, στρατός, Frontex κλπ) όσο και από αυτόκλητες ομάδες ή άτομα που αποφασίζουν να αναλάβουν την “φύλαξη” των συνόρων, με την ανοχή της πολιτικής ηγεσίας.
Αυτές οι ομάδες συντάσσονται και επιχειρούν προκειμένου να προστατεύσουν τους πολίτες από τον «αόρατο εχθρό» αναπτύσσοντας εγκληματική συμπεριφορά ορμώμενοι από την πλήρη ατιμωρησία. Η αποτυχία της αποτελεσματικής αντιμετώπισης της πανδημίας έχει επιδεινώσει την κατάσταση σε ολόκληρη την Ευρώπη αποκλείοντας την είσοδο του πληθυσμού αυτού στα κράτη μέλη. Τα δε κράτη μέλη περιορίζονται κυρίως στο να αντιμετωπίσουν την «έκτακτη» κατάσταση παραβλέποντας επιμελώς την κατάφωρη καταπάτηση των δικαιωμάτων αυτού του πληθυσμού και παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι ένα μεγάλο τμήμα του έχει δραπετεύσει από τις χώρες καταγωγής τους εξαιτίας του φόβου δίωξης που αντιμετωπίζει εκεί και γι’ αυτό χρήζει διεθνούς προστασίας.
ΠΡΟΟΙΜΙΟ
Σε αυτή την αναφορά θα επιχειρήσουμε αρχικά μια παρουσίαση βασικών διατάξεων του προτεινόμενου νέου Συμφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο σε συνδυασμό με το προτεινόμενο πλήρες σύνολο της νομοθεσίας για την υλοποίηση του, εξετάζοντας μεταξύ άλλων την πρόταση για τη θέσπιση «ελέγχου διαλογής» υπηκόων τρίτων χωρών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Στη συνέχεια θα αποτυπώσουμε την κατάσταση στα χερσαία σύνορα του Έβρου, την διακύμανση των ροών, τις συστημικές και συστηματικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων με την εμπλοκή Ευρωπαϊκών και Ελληνικών οργάνων και τις συνθήκες στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) Φυλακίου στην Ορεστιάδα σε συνδυασμό με την εφαρμογή του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου. Η εν λόγω και κατά κάποιο τρόπο αντιστροφή των θεματικών, στόχο έχει να αναδείξει και να υπογραμμίσει τις διατάξεις του Συμφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο οι οποίες αφήνουν περιθώρια ανοχής αφενός της «νομιμοποίησης» των παραβιάσεων στα σύνορα ως συνέπεια, μεταξύ άλλων και της ολοένα αυξανόμενης στρατιωτικοποίησης και αφετέρου της συρρίκνωσης των δικαιωμάτων που πηγάζουν από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου και τις Διεθνείς Συνθήκες ενώ προκρίνουν την χρήση του όρου «μεικτές ροές» που οδηγεί σε περαιτέρω απαξίωση του προσφυγικού πληθυσμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι, από τις εικόνες εξαθλίωσης και απαξίωσης στα ΚΥΤ στα νησιά, για τις οποίες κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη και καμία ουσιαστική βελτίωση δεν έχει επιτευχθεί, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια άλλη μορφή απαξίωσης. Ειδικότερα, και σύμφωνα με το προτεινόμενο Σύμφωνο για το Άσυλο και την Μετανάστευση, ο πληθυσμός αυτός θα μετακινείται στην Ευρώπη με σκοπό να επιστραφεί στην χώρα καταγωγής του μέσα από ένα ασαφές πλαίσιο διαδικασιών και δυνατοτήτων πρόσβασης σε ένδικα μέσα ενώ δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για μηχανισμό μετεγκατάστασης που να εξασφαλίζει διαδικασίες υποδοχής και ένταξης. Τις διαδικασίες επιστροφής στο κράτος καταγωγής τους θα αναλαμβάνει το Ευρωπαϊκό κράτος στο οποίο θα μεταφέρονται αφού το κράτος αυτό έχει αποζημιωθεί με το ποσό των 10.000 ευρώ ανά μετεγκαταστημένο πρόσωπο (μεταξύ άλλων μετά τη χορηγία επιστροφής σε περίπτωση που η επιστροφή απέτυχε), ποσό σημαντικά μεγαλύτερο από το ποσό που είχε δαπανηθεί για την μετεγκατάσταση των ατόμων σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Είναι πλέον φανερό ότι οι προτεραιότητες και της Ευρώπης έχουν αλλάξει και η ανοχή της στην έκπτωση των δικαιωμάτων έχει διευρυνθεί.
1. EΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΥΛΟ ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ
Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία για το Άσυλο και τη Μετανάστευση που δημοσιεύτηκε στις 23.9.2020 αποτελεί ακόμη πεδίο έντονων διαπραγματεύσεων μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναδεικνύει όμως παράλληλα και μια κατευθυντήρια γραμμή που, πράγματι, κινδυνεύει να γίνει επίσημη ευρωπαϊκή και εθνική πολιτική, αποδεικνύοντας έναν ευρωπαϊκό χαρακτήρα δυστυχώς όχι μόνο αναντίστοιχο της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά αντίστοιχο του αποικιακού παρελθόντος κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα κείμενα και οι προτεινόμενοι κανονισμοί που συνοδεύουν την Ευρωπαϊκή Συμφωνία για το Άσυλο και τη Μετανάστευση, χρησιμοποιούν έννοιες και όρους αρκετά προβληματικούς, παράγοντας με αυτόν τον τρόπο πολιτική σε επίπεδο ρητορικής αλλά και πρακτικής. Η έννοια της «αλληλεγγύης», ως μία ευρωπαϊκά προσδιορισμένης έννοιας και μάλιστα σε επίπεδο κορυφής, προσπαθεί να δώσει την αίσθηση ενότητας και κοινών στόχων, εντός των Κρατών Μελών, εργαλειοποιώντας ανθρώπους όπως τους μετανάστες και πρόσφυγες , συσκοτίζοντας τη φύση της αρχής της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών ως καταστατικής έννοιας της ίδιας της συγκρότησης της ΕΕ. Οι ad hoc πολιτικές και παρεμβάσεις (Σύμφωνο ΕΕ-Τουρκίας, προαιρετική επανεγκατάσταση κ.λπ.) υποσκάπτουν τα θεμέλια της Ενωμένης Ευρώπης, στην οποία ο επιμερισμός ευθυνών και η αλληλεγγύη αποτέλεσαν κομβικά στοιχεία της γέννησής της, διαπερνώντας το πνεύμα όλης της Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Στην Συμφωνία η πολιτισμικά ορισμένη έννοια της αλληλεγγύης ως η συμπαράσταση σε δοκιμαζόμενους συνανθρώπους χάνει το νόημα της και αντιστρέφονται οι ρόλοι όπου αυτή που δοκιμάζεται είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Κράτη Μέλη και όχι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Η ρητορική αυτή δυστυχώς συνάδει με και ενισχύει τον ακροδεξιό λόγο και δράσεις σε όλη την Ευρώπη, πόσο μάλλον στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ο μετανάστης/πρόσφυγας κατασκευάζεται ως «εθνικός κίνδυνος» και «εχθρός». Η Συμφωνία άλλωστε δυστυχώς εντάσσεται στη στρατηγική ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τα έτη 2019-2024, στο κεφάλαιο μάλιστα με τίτλο «προστατεύοντας πολίτες και ελευθερίες» όπου η μεταναστευτική πολιτική ανάγεται σε κομμάτι της προστασίας της ακεραιότητας της επικράτειας της Ένωσης. Δυστυχώς, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κινδυνεύει από τους μετανάστες και πρόσφυγες αλλά από τέτοιες ιδέες και προγραμματικές πολιτικές που τροφοδοτούν τις ακροδεξιές οργανώσεις με αντιδραστικά επιχειρήματα και έναν φόβο προς τον Άλλον.
Η μεταναστευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής ένωσης αποτελεί κεντρικό πυλώνα των σχέσεων της με τρίτες χώρες, γεγονός που μπορεί να σημάνει την εργαλειοποίηση των μεταναστών και προσφύγων σε διακρατικές διαπραγματεύσεις και συμφωνίες. Παράλληλα, η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων ενσωματώνεται στην ευρύτερη πολιτική της ΕΕ για τη διαχείριση της μετανάστευσης, γεγονός που σημαίνει την ενίσχυση της FRONTEX, μηχανισμών ελέγχων και επιτήρησης, όπως αναφέρει και το δελτίο τύπου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 14.12.2020 σχετικά με την εσωτερική ασφάλεια καθώς και της εν γένει στρατιωτικοποίησης των συνόρων. Δείγμα μιας αποικιακής λογικής αντιμετώπισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις σχέσεις της με τρίτες χώρες αποτελεί και η πρόβλεψη για προώθηση νόμιμων οδών προς την Ευρώπη μόνο όσον αφορά την προσέλκυση ταλέντων στην αγορά εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποτελεί σχεδόν ειρωνεία, η προγραμματική – και ήδη βέβαια υλοποιούμενη– δημιουργία μιας εταιρικής σχέσης με τρίτες χώρες ώστε «να διασφαλιστεί η συνοχή με τους ανθρωπιστικούς στόχους της ΕΕ που εκφράζονται μέσω της στήριξης των προσφύγων σε τρίτες χώρες». Είναι πραγματικά απορίας άξιον, αν οι τρίτες χώρες στις οποίες αναφέρεται η αιτιολογητική έκθεση είναι η Τουρκία, η Λιβύη, η Αίγυπτος, χώρες από τις οποίες προσπαθούν να διαφύγουν οι πολίτες της λόγω πολιτικών και όχι μόνο διώξεων και χώρες οι οποίες αποδεδειγμένα δεν έχουν υιοθετήσει τη Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες και σίγουρα δεν προστατεύουν ούτε καν το δικαίωμα στη ζωή των προσφύγων. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες αντιμετωπίζονται είτε ως «βάρος» που μετακυλύεται από τις βόρειες χώρες της Ε.Ε. στις νότιες και ανατολικές της Ε.Ε. είτε από τις τελευταίες σε τρίτες χώρες διέλευσης. Έχει μάλιστα ενδιαφέρον πως στα σχόλια για την Συμφωνία από την Ελλάδα, την Μάλτα, την Ιταλία και την Ισπανία, δίνεται έμφαση στην εξωτερική διάσταση του Συμφώνου. Στο non paper που κυκλοφόρησε μάλιστα ζητείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσαφηνίσει την σημασία και υλοποίηση της εξωτερική διάστασης της Συμφωνίας. Η αξιοποίηση οικονομικών εργαλείων, η προώθηση συμφωνιών με τρίτες χώρες, κυρίως αυτές με τις οποίες συνορεύει η Ε.Ε. και ο εξοπλισμός αυτών με μεθόδους και μηχανισμούς προτείνονται ως τρόποι προκειμένου να περιορίσουν την μετακίνηση του διερχόμενου κυρίως μεταναστευτικού πληθυσμού από αυτές προς την Ευρώπη. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η επιμονή του Ν. Μηταράκη, Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου στην Ελλάδα στην πίεση προς την Ε.Ε. και Τουρκία προς επανεφαρμογής της κοινής δήλωσης Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας, προς επανεισδοχή 1450 υπηκόων τρίτων χωρών στην Τουρκία.
To προτεινόμενο προς ψήφιση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κανονισμού για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης, με βάση την αιτιολογική έκθεση ευελπιστεί να επιφέρει αλλαγές στα εξωτερικά σύνορα, στα συστήματα ασύλου και επιστροφής, τον χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας Σένγκεν και την εξωτερική διάσταση της Ε.Ε. με κύριο βέβαια διακηρυκτικό στόχο τον περιορισμό των μη επιτρεπόμενων μετακινήσεων υπηκόων τρίτων χωρών μεταξύ των κρατών και των διπλών αιτημάτων διεθνούς προστασίας εντός της Ε.Ε. Αυτό που αποκρύπτεται βέβαια εδώ είναι ότι οι δευτερογενείς ροές αποτελούν ακριβώς αποτέλεσμα της αποτυχίας του Κανονισμού Δουβλίνου και όλης της προηγούμενης ευρωπαϊκής πολιτικής για το Άσυλο.
Το 2015 και η λεγόμενη τότε προσφυγική κρίση αποτέλεσε την αφορμή και σίγουρα όχι την αιτία για την προσπάθεια μεταρρύθμισης του ήδη προβληματικού κοινού συστήματος ασύλου, δυστυχώς όμως προς το χειρότερο. Η επισημοποίηση της κατασκευής μεγάλων κλειστών ελεγχόμενων hot spot τύπου Μόριας καθώς και κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων στις χώρες των νότιων και των ανατολικών συνόρων της Ε.Ε. αποτελεί την πρώτη και μάλιστα ήδη εφαρμοζόμενη πολιτική της Συμφωνίας.
Στο κείμενο της αιτιολογικής έκθεσης μάλιστα όλων των προτεινόμενων κανονισμών και δη της διαχείρισης του ασύλου και της μετανάστευσης και των τροποποιήσεων στις διαδικασίες ασύλου, προκειμένου να αιτιολογηθεί η αναγκαιότητα διαρθρωτικών αλλαγών χρησιμοποιούνται επιχειρήματα που αμφισβητούνται τουλάχιστον από τα στοιχεία και τα δικά μας αλλά και άλλων οργανισμών και μη κυβερνητικών οργανώσεων. Συγκεκριμένα, η αιτιολογική έκθεση αναφέρεται στην αύξηση του ποσοστού των αιτούντων διεθνή προστασία χωρίς βάσιμους ισχυρισμούς. Τα ποσοστά αναγνωρίσεων τουλάχιστον στην Ελλάδα το προηγούμενο έτος βάσει έρευνας της RSA, το προσφυγικό προφίλ των νεοεισερχομένων στον Έβρο ή εν γένει μάλιστα βάσει του επισήμου ενημερωτικού σημειώματος (το μισά αιτήματα προέρχονται από αιτούντες από το Αφγανιστάν και τη Συρία) του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής και Ασύλου, έρχονται να αντικρούσουν τη επιχειρηματολογία της αιτιολογικής έκθεσης. Τέλος, η αναφορά στη μείωση των αφίξεων κατά 88% από την κορύφωση της «κρίσης», κυρίως επιβεβαιώνει, όσον αφορά την ελληνική επικράτεια, τις κρατικά οργανωμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιώματα, που σχετίζονται με τις αποτροπές στα σύνορα και τις μαζικές παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων.
Τα σημαντικότερα σημεία τα οποία χρήζουν προσοχή από την κοινωνία των πολιτών είναι τα εξής:
- Σχετικά με τον προτεινόμενο κανονισμό για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης, σε συνδυασμό με τον προτεινόμενο κανονισμό για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης και ανωτέρας βίας στον τομέα της μετανάστευσης και ασύλου :
(i) Η αντικατάσταση του ισχύοντος κανονισμού Δουβλίνου που ήταν προφανώς προβληματικός και αποκάλυπτε και τις άνισες σχέσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμβάλλοντας στον αποκλεισμό των προσφύγων στις συνοριακές χώρες. Η αντικατάσταση αυτή γίνεται από τον λεγόμενο «μηχανισμό αλληλεγγύης» – σωστό, επί της ουσίας, πίσω από τη λέξη αλληλεγγύη, ξεδιπλώνεται μια πολιτική που ανάγει ανθρώπους με μεταναστευτική και προσφυγική ιδιότητα, σε αντικείμενα, αριθμούς και εμπορεύματα. Ο εγκλωβισμός των προσφύγων και μεταναστών επεκτείνεται με τη δημιουργία των κλειστών και ελεγχόμενων δομών είτε πρώτης υποδοχής είτε προαναχωρησιακών κέντρων.
Μπορεί να ορίζεται ως υποχρεωτική η αλληλεγγύη σε περιόδους «μεταναστευτικής κρίσης», αλλά επί της ουσίας δίνεται η δυνατότητα στα Κράτη – Μέλη να επιλέγουν να παρέχουν τη συνεισφορά αλληλεγγύης τους, με τη μορφή χορηγίας επιστροφής, ήτοι όχι της μετεγκατάστασης προσφύγων αλλά της οικονομικής στήριξης προς επιστροφή είτε της μετεγκατάστασης ανθρώπων προς επιστροφή. Οι ασαφείς όροι περί «κρίσης», «δυσανάλογα μεγάλου αριθμού», «μεταναστευτική» πίεση έχουν ήδη επισημανθεί για τον ισχυρό κίνδυνο καταχρηστικής ερμηνείας των διατάξεων προς εξυπηρέτηση εκάστοτε πολιτικών και τα άρθρα 50 και 51 του προτεινόμενου κανονισμού περί αξιολόγησης προφανώς αποτελούν πεδίο πολιτικών αντιπαραθέσεων και δεν αποσαφηνίζουν τους όρους. Η συμμετοχή μάλιστα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX) στην κατάρτιση επιλέξιμων προσώπων προς μετεγκατάταση ή προς «χορηγία επιστροφής» δείχνει την επιλογή διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος με όρους συνοριακής φύλαξης και στρατιωτικοποίησης (άρθρο 49 του προτεινόμενου κανονισμού για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης).
O M. Σχινάς στην ομιλία του για τη Συμφωνία ήδη έχει δηλώσει ότι όσοι δεν μετεγκαθίστανται, θα επιστρέφονται, απεξαρτώντας με αυτό τον τρόπο την ανάγκη προστασίας των αιτούντων διεθνή προστασία από τις υποχρεώσεις βάσει της Σύμβασης της Γενεύης κάθε κράτους και μετατρέποντας την διαχείριση του προσφυγικού σε ζήτημα αριθμών. Εν συντομία, για κάθε πρόσωπο/αριθμό προς επιστροφή θα υπάρχει ένας Κράτος Χορηγός που θα λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για τη διευκόλυνση και την επιτυχή ολοκλήρωση των διαδικασιών επιστροφής.
Έχει μάλιστα ενδιαφέρον, ότι βάσει της αιτιολογικής έκθεσης και του άρθρου 55 του προτεινόμενου κανονισμού για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης, όταν ένα κράτος αναλάβει την υποχρέωση της χορηγίας επιστροφής, και αντίστοιχα του αριθμού των υπηκόων τρίτων χωρών, τα αιτήματα διεθνούς προστασίας των υπηκόων τρίτων χωρών βρίσκονται ακόμα υπό κρίση, γεγονός που αναμφισβήτητα ασκεί ήδη πιέσεις στο εθνικό σύστημα ασύλου ως προς την απόρριψη και αναγκαστική επιστροφή τους.
Συγκεκριμένα μάλιστα αναφέρεται ότι «τα Κράτη μέλη χορηγοί θα εφαρμόζουν τα μέτρα στήριξης κατά τη διάρκεια προκαθορισμένης χρονικής περιόδου, η οποία ορίζεται σε 8 μήνες. Η περίοδος αυτή αρχίζει από την ημερομηνία κατά την οποία η Επιτροπή εκδίδει εκτελεστική πράξη για την αλληλεγγύη σε καταστάσεις μεταναστευτικής πίεσης. Αν οι υπήκοοι των τρίτων χωρών που λαμβάνουν χορηγία επιστροφής (sic) δεν υπόκεινται ακόμα σε απόφαση επιστροφής κατά την έκδοση της εκτελεστικής πράξης , η περίοδος υπολογίζεται από τη στιγμή έκδοσης της απόφασης επιστροφής ή αν τα πρόσωπα υπέβαλαν ανεπιτυχώς αίτηση ασύλου και, κατά συνέπεια, έλαβαν απόφαση επιστροφής, από την ημερομηνία κατά την οποία οι υπήκοοι τρίτων χωρών δεν έχουν πλέον δικαίωμα παραμονής και δεν επιτρέπεται να παραμείνουν». Συνεπώς, η απόφαση επί των υπηκόων τρίτων χωρών που λαμβάνουν χορηγία επιστροφής, προηγείται της οριστικής απόφασης επί του αιτήματος διεθνούς προστασίας, καθιστώντας την εξέταση αυτού διαβλητή και υπό πίεση ευρύτερων πολιτικών. Συνεχίζοντας η αιτιολογική έκθεση αναφέρει : «Όταν παρά τις κοινές προσπάθειες των οικείων κρατών μελών, οι επιστροφές δεν έχουν ολοκληρωθεί επιτυχώς κατά τη λήξη της οκτάμηνης περιόδου, οι υπήκοοι τρίτων χωρών θα μεταφέρονται στο έδαφος του κράτους μέλους – χορηγού όπου και θα συνεχίζει τις προσπάθειες του σύμφωνα με την οδηγία 2008/115/εκ για την επιστροφή».. Μάλιστα για κάθε μετεγκατάσταση, αν αποτύχει η διαδικασία επιστροφής στο κράτος υποδοχής, το κράτος χορηγός λαμβάνει συνεισφορά για την μετεγκατάσταση προς συνέχιση της διαδικασίας επιστροφής, συνεισφορά ύψους 10.000 ευρώ για κάθε μετεγκατεστημένο πρόσωπο.
Είναι προφανές, ότι διαμορφώνεται και χτίζεται ένα σύστημα βιομηχανίας διαχείρισης των προσφύγων και μεταναστών μέσα από τον οποίο ανθρώπινο δυναμικό και οικονομικοί πόροι σπαταλούνται και, αντίστοιχα «επενδύονται» όχι στην ένταξη και στην αξιοποίηση αυτών παραγωγικά και πολιτισμικά για την ευρωπαϊκή κοινωνία αλλά στον εγκλεισμό και στην οργανωμένη παρανομοποίηση ανθρώπων. Η συνεισφορά μετεγκατάστασης ανθρώπων «παρατύπων μεταναστών» προς επιστροφή αναδεικνύουν έναν μηχανισμό που παράγει παράνομους ανθρώπους προς επιστροφή που «αγοράζονται» και «πωλούνται» εντός της Ε.Ε.
(ii) Η θέσπιση μηχανισμού για τη διευκόλυνση της συνεργασίας με τρίτες χώρες στον τομέα της επιστροφής και της επανεισδοχής, ο οποίος συμπληρώνει τον μηχανισμό που θεσπίζεται με το άρθρο 25α του Κανονισμού ΕΕ αριθμ. 810/2019 (Κανονισμός 2019/1155) , όπου προβλέπεται στο άρθρο 7 του προτεινόμενου κανονισμού για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης ότι αν μια τρίτη χώρα δεν συνεργάζεται επαρκώς για την επανεισδοχή υπηκόων τρίτων χωρών να λαμβάνει μέτρα για τη «βελτίωση της συνεργασίας με την εν λόγω τρίτη χώρα» όσον αφορά την επανεισδοχή, λαμβάνοντας υπόψη τις γενικότερες σχέσης της Ένωσης με την εν λόγω τρίτη χώρα. Δυστυχώς, η αφηρημένη συζήτηση επί συμφωνιών και πρωτοκόλλων επανεισδοχής υπηκόων τρίτων χωρών σε τρίτες χώρες, δεν συνοδεύεται από έναν αξιόπιστο και ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης των συνθηκών στις οποίες επιστρέφονται οι υπήκοοι τρίτης χώρας. Είναι οι συνθήκες ασφαλείς για τους Σύριους πρόσφυγες στην Τουρκία όταν μάλιστα αποτελεί χώρα η οποία έχει εισβάλει στη Συρία, είναι ασφαλής η Λιβύη και η Αίγυπτος για τους μεταναστές/πρόσφυγες από τις χώρες της Αφρικής ή της Μέσης Ανατολής; Ή η επανεισδοχή τους μπορεί να τους καταστήσει θύματα κακοποίησης, εκμετάλλευσης, εμπορίας ανθρώπων και καταπάτησης των βασικών τους ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
- Σχετικά με την αναθεωρημένη πρόταση κανονισμού για την κοινή διαδικασία διεθνούς προστασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι τροποποιήσεις επί των διαδικασιών ασύλου, εισάγουν επί της ουσίας ή/και διευρύνουν το καθεστώς εξαίρεσης που έχει ήδη θεσμοθετηθεί με την λεγόμενη διαδικασία συνόρων καθώς και των ταχύρρυθμων διαδικασιών, εντάσσοντας σε αυτούς και όσους κατάγονται από χώρες, με ετήσιο ποσοστό αναγνώρισης 20% ή και λιγότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Η ρητορική περί εισόδου ανθρώπων που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας έρχεται να δρομολογήσει μια σειρά νομοθετικές αλλαγές και να «νομιμοποιήσει» μια εφιαλτική για τους πρόσφυγες κατάσταση όπως αυτή έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στα νησιά. Η πρόταση για εξαίρεση από την ένταξη στις διαδικασίες συνόρων μόνο των ασυνόδευτων ανηλίκων κάτω των δώδεκα ετών, δυστυχώς αναδεικνύει μια συμπόρευση με ιδέες των πιο ακραίων στοιχείων στην Ευρώπη που αποανθρωποποιούν τον μετανάστη ή πρόσφυγα. Ανησυχίες σχετικά με την παγίωση της διοικητικής κράτησης αιτούντων διεθνή προστασία στα σύνορα έχουν εκφραστεί επανειλημμένα και από οργανώσεις και από μέλη του Ευρωκοινοβουλίου.
- Σχετικά με την “θέσπιση ελέγχου διαλογής”υπηκόων τρίτων χωρών στα σύνορα και για την τροποποίηση των κανονισμών 767/226, 2017/2226, 2018/1240, 2019/817.
Η θέσπιση της έννοια και πρακτικής ενός «ελέγχου διαλογής» των μεταναστών και προσφύγων στα σύνορα. Η έννοια της διαλογής, όπως τουλάχιστον έχει μεταφραστεί στα ελληνικά κείμενα ο όρος screening, είναι επίσης μια ιδιαίτερα φορτισμένη έννοια που τουλάχιστον θα έπρεπε να αποφεύγεται, που εκτός από το τεχνοκρατικό χαρακτήρα της παραπέμπει και σε άλλες ιστορικές στιγμές του ευρωπαϊκού παρελθόντος. H επιχειρηματολογία εδράζεται στη ρητορική περί μεικτών αφίξεων προσώπων, που όπως ανωτέρω έχει ειπωθεί δεν αντλείται από τα στοιχεία που υπάρχουν στη διάθεση των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο. Οι διαδικασίες στόχο έχουν την «ταχεία έκβαση» και «διαλογή» συγκεκριμένων υπηκόων τρίτων χωρών, στο όνομα της «προστασίας του χώρου Σένγκεν», οριστικοποιώντας ένα καθεστώς εξαίρεσης στα συνοριακά κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, σε διαδικασίες που μάλιστα θα εντάσσονται και όσοι συλλαμβάνονται εντός της επικράτειας ανά πάσα στιγμή και δεν είχαν διέλθει μέχρι τώρα από τους συνοριακούς ελέγχους.
Η πρόταση στο συγκεκριμένο κανονισμό της σύστασης ενός ανεξάρτητου μηχανισμού παρακολούθησης του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των κρατουμένων και του σεβασμού της μη επαναπροώθησης, είναι αμφίβολο αν θα λειτουργήσει καθώς, ιδίως σε χώρους συνοριακούς και μεθοριακούς, η απρόσκοπτη και συνεχή πρόσβαση φορέων ελέγχου αστυνομικής αυθαιρεσίας και όχι μόνο, έχει αποδειχθεί ότι δεν μπορεί να άρει έγκαιρα τις συνέπειες σε βάρος των πληττόμενων ανθρώπων και να εμποδίσει οργανωμένες κυβερνητικές πολιτικές. Εξάλλου, η παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι σε τέτοιο βαθμό εκτεταμένη ώστε ακόμα και αιτούντες διεθνή προστασία στην ενδοχώρα, έχουν επαναπροωθηθεί βιαίως στην Τουρκία, Παρόλα αυτά, η σύσταση ενός ανεξάρτητου μηχανισμού σχετικά τη διερεύνηση καταγγελιών επαναπροωθήσεων αποτελεί μια πραγματική αναγκαιότητα , όχι όμως ένα νομικό προκάλυμμα για την παγίωση ενός καθεστώτος εξαίρεσης στα σύνορα.
2. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ, ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ, ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ, ΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ & ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΥΝΗΓΟΡΙΑΣ ΣΤΑ ΧΕΡΣΑΙΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ
Ι. ΔΙΑΣΧΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ
Κατά το τελευταίο τρίμηνο παρατηρείται μια αυξομείωση των ροών στα χερσαία σύνορα του Έβρου. Οι νεοεισερχόμενοι στα σύνορα του Έβρου προέρχονται από διάφορες εθνικότητες με υψηλό προσφυγικό προφίλ και ειδικότερα από Συρία, Τουρκία, Ιράκ, Ιράν. Σύμφωνα με το ενημερωτικό σημείωμα του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου για το τρίμηνο Οκτώβριος, Νοέμβριος και Δεκέμβριος του 2020 ο αριθμός των νεοεισερχομένων που έφτασαν στον Έβρο είναι 1.030, 689 και 181 αντίστοιχα. Τον Ιανουάριο 2021 οι αφίξεις παραμένουν μειωμένες στα χερσαία σύνορα του Έβρου. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Ιατροδικαστή Π. Παυλίδη το 2020 είχαμε 46 νεκρούς στα σύνορα με κύριες αιτίες τον πνιγμό, την υποθερμία και τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα ενώ το 2021 έχουμε ήδη ένα νεκρό και μία εξαφάνιση. Οι λόγοι για την μείωση των ροών τον Δεκέμβριο του 2020 είναι (α) οι άσχημες καιρικές συνθήκες, (β) τα υψηλά υδάτινα ρεύματα στον Έβρο, (γ) η στρατικοποίηση των συνόρων, (δ) οι περιορισμοί που έχουν τεθεί τόσο σε Ελλάδα όσο και σε Τουρκία για την αποτροπή διάδοσης του κορονοϊου και (ε) οι συνεχιζόμενες καταγγελίες για επαναπροωθήσεις στην περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι το γεγονός ότι αρκετά άτομα κρατούνται για σημαντικό χρονικό διάστημα στα Τμήματα Συνοριακής Φύλαξης (ΤΣΦ) χωρίς να έχουν περάσει διαδικασίες καταγραφής και ταυτοποίησης καθιστά τα στατιστικά σχετικά με τις ροές θολά και συγκεχυμένα. Ειδικότερα, και σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις της αστυνομίας, την τελευταία εβδομάδα του Οκτωβρίου οι αφίξεις στην περιοχή του Έβρου έφτασαν τον αριθμό των 251 ατόμων και κατά την πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου στον αριθμό των 286 ατόμων, με κύριες εθνικότητες την Τουρκία και τη Συρία. Εκτιμάται, ωστόσο, ότι οι ακριβείς αριθμοί των αφίξεων είναι υψηλότεροι λαμβάνοντας υπόψη ότι την τελευταία βδομάδα του Οκτώβρη 2020 κρατούνταν 140 άτομα σε εγκαταστάσεις ΤΣΦ με χωρητικότητα 70 ατόμων ενώ έχει διαπιστωθεί ότι μόνο το 20% των συλλήψεων έφτασαν τελικά στο ΚΥΤ Φυλακίου στην Ορεστιάδα για να ακολουθήσουν τις επίσημες διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης ενώ οι υπόλοιποι απελευθερώθηκαν απευθείας από τα ΤΣΦ. Οι συνεχείς καταγγελίες για επαναπροωθήσεις, η αυξομείωση των ροών και η συνέχιση της πανδημίας που περιπλέκει την άμεση μεταφορά των νεοεισερχόμενων από τα ΤΣΦ (από τα οποία έχουμε μόνο αποσπασματικά στοιχεία για τους κρατούμενους) στο ΚΥΤ Φυλακίου Ορεστιάδας και θέτει ένα επιπλέον εμπόδιο στην διεξαγωγή επισκέψεων παρακολούθησης στα ΤΣΦ από ανεξάρτητες αρχές διασφάλισης των δικαιωμάτων των κρατουμένων, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, μας προβληματίζουν ως προς το κατά πόσο και οι βίαιες αποτροπές-επαναπροωθήσεις έχουν λειτουργήσει ως ένας από τους βασικούς ρυθμιστικούς παράγοντες μείωσης των ροών. Επιπλέον, η λειτουργία του ΠΡΟΚΕΚΑ έχει ανασταλεί ήδη από το Σεπτέμβριο του 2020 και έκτοτε έχουν ξεκινήσει εργασίες επανακατασκευής του, οι οποίες δεν αναμένεται να ολοκληρωθούν πριν από τον Απρίλιο 2021.
ΙI. ΕΠΑΝΑΠΡΟΩΘΗΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΑ ΣΥΝΟΡΑ
Οι μαζικές αποτροπές και επαναπροωθήσεις είναι πλέον μια νομιμοποιημένη κανονικότητα στις πύλες εισόδου των προσφύγων στην Ευρώπη τόσο στην περιοχή του Έβρου όσο και στα νησιά του Αιγαίου. Πλήθος καταγγελιών, ερευνών και άρθρων επιβεβαιώνουν αυτή τη συστημική και συστηματική παραβίαση τόσο της αρχής της μη επαναπροώθησης, της αρχής σύμφωνα με την οποία τα κράτη οφείλουν να μην απελαύνουν ή επαναπροωθούν πρόσφυγες σε χώρες όπου η ζωή ή ελευθερία τους κινδυνεύει όσο και της μαζικής απέλασης νόμιμα αναγνωρισμένων ή απολαμβανόντων προστασίας αιτούντων άσυλο. Η συστηματικότητα των παραβιάσεων αυτών, δεν περιορίζεται μόνο στα σύνορα θαλάσσια ή χερσαία στον Έβρο. Καταγγελίες για οργανωμένες επαναπροωθήσεις από την ενδοχώρα συνεχίζουν να βλέπουν το φως της δημοσιότητας ή καταγγέλλονται στην κοινωνία των πολιτών. Αιτούντες διεθνή προστασία από το Αφγανιστάν και άλλες χώρες υψηλού προσφυγικού μάλιστα προφίλ, συλλαμβάνονται στην ενδοχώρα ή μέσα σε κέντρα φιλοξενίας (Διαβατά Θεσσαλονίκης) και οδηγούνται οργανωμένα από αστυνομικές δυνάμεις στη συνοριακή περιοχή του Έβρου, όπου επαναπροωθούνται βιαίως. Το modus operandi των επαναπροωθήσεων περιλαμβάνει μεταξύ άλλων παράνομων ενεργειών (παράνομη κράτηση, άσκηση βίας, μη πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου, στέρηση πρόσβασης σε νομική βοήθεια και διερμηνεία) την αφαίρεση κινητών τηλεφώνων, χρημάτων, νομιμοποιητικών εγγράφων και πολλές φορές και ρούχων και παπουτσιών. Η ανοχή και ατιμωρησία αυτών των παράνομων πρακτικών ενθαρρύνει τη σύσταση αυτόκλητων ομάδων ή ατόμων οι οποίες ληστεύουν και βιαιοπραγούν σε βάρος των προσφύγων. Η επίσημη πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου αρνείται κατηγορηματικά τόσο την ύπαρξη όσο και την διερεύνηση όλων αυτών των επίσημων καταγγελιών, οι οποίες έχουν φτάσει και σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αντιθέτως, χρησιμοποιεί έναν διττό λόγο σχετικά με τις επαναπροωθήσεις. Από την μία μεριά αρνείται επίσημα τη συστηματική καταπάτηση της εθνικής νομοθεσίας και των διεθνών συνθηκών που επιβάλλουν τον σεβασμό στην αρχή της μη επαναπρόωθησης από τα ελληνικά αστυνομικά όργανα, το λιμενικό και άλλους φορείς, και από την άλλη διατυμπανίζει τις επιτυχίες της όσον αφορά τη φύλαξη των συνόρων η οποία έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση μετά τις συνεχόμενες καταγγελίες για επαναπροωθήσεις και μαζικές αποτροπές. Η συνέντευξη του Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου στην εφημερίδα Παραπολιτικά 90,1 Fm αποτελεί δείγμα ενός τέτοιο επίσημου λόγου. «Η μείωση των ροών το 2020 ήταν 87% στα νησιά και 62% στον Έβρο. Τώρα είμαστε στη μέση του Ιανουαρίου η μείωση είναι 99% το 2021 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2020. Η μείωση αυτή οφείλεται στη πολύ αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων μας, και θαλάσσια και χερσαία, οφείλεται όμως και σε μια σειρά πολιτών το εσωτερικό που πλέον η χώρα μας δείχνει ξεκάθαρα ότι με τη νομοθεσία μας και εφαρμόζοντας απαρέγκλιτα το διεθνές δίκαιο είμαστε διατεθειμένοι να δώσουμε άσυλο μόνο σε αυτούς που πραγματικά το δικαιούνται».
Περαιτέρω, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου επιχειρεί να δημιουργήσει περισσότερη σύγχυση για το θέμα επιρρίπτοντας ευθύνες για τις επαναπροωθήσεις «που δεν συμβαίνουν» σε όργανα της Frontex αφήνοντας έκθετη την Ελληνική πλευρά σχετικά με τις αρμοδιότητες της Frontex στα σύνορα και σχετικά με την δράση των οργάνων της σε αυτά ενώ ταυτόχρονα αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη. Ειδικότερα σε σχετικό του twitter o Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Νότης Μηταράκης, με αφορμή την απόφαση της Επιτρόπου Εσωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε., κ. Ylva Johansson να ζητήσει έκτακτη σύγκληση του Διοικητικού Συμβουλίου της Frontex με κεντρικό θέμα συζήτησης τις φημολογούμενες επαναπροωθήσεις στην Ελλάδα και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έκανε το ακόλουθο tweet:“Ήμασταν και είμαστε ξεκάθαροι πως η Ελλάδα δεν συμμετέχει σε υποτιθέμενες επαναπροωθήσεις. Φυλάσσουμε τα σύνορα μας με σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο. Και συνεχίζουμε να διασώζουμε εκατοντάδες μετανάστες κάθε μήνα στα νερά της Μεσογείου. Μετανάστες που γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από αδίστακτους λαθροδιακινητές. Καλωσορίζουμε την απόφαση της Ylva Johansson να ζητήσει τη σύγκληση του Διοικητικού Συμβουλίου της Frontex, για να εξετάσει τους ισχυρισμούς για υποτιθέμενες επαναπροωθήσεις, έτσι ώστε να λάμψει η αλήθεια”.
Την ίδια διγλωσσία επιδεικνύει προκλητικά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Από την μία μεριά προχωράει σε καταγγελίες και ζητάει επιτακτικά την διερεύνηση της εμπλοκής των οργάνων της Frontex σε παράνομες πράξεις στα σύνορα– διερεύνηση που δεν δείχνει να θέλει να προχωρήσει σε βάθος καθώς παράλληλα προσφέρει πλήρη στήριξη στο Ευρωπαϊκό όργανο της Frontex. Ταυτόχρονα, εισάγει προς ψήφιση το Νέο Σύμφωνο Ασύλου και Μετανάστευσης μέσω του οποίου διαμορφώνει μια ρητορική όπου ο πρόσφυγας παρουσιάζεται σαν “απειλή” και άρα ανεπιθύμητος αυξάνοντας με αυτό τον τρόπο τα όρια της ανοχής της απέναντι σε πρακτικές και λογικές αποτροπής. Ειδικότερα, μεταξύ άλλων, το προτεινόμενο Σύμφωνο αναφέρεται σε «διαλογή πληθυσμού» που αποτελείται από «μεικτές ροές» και άρα παραπέμπει σε «ανεπιθύμητο πληθυσμό» που εν δυνάμει απειλεί την Ευρώπη. Αξίζει να σημειωθεί, αν και το χαρακτηρισμός των ροών δεν θα έπρεπε να απασχολεί το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου που είναι δομημένο στην εξατομικευμένη συνέντευξη και αξιολόγηση και ότι οι ροές στην Ελλάδα κάθε άλλο παρά μεικτές είναι. Είναι επίσης ενδιαφέρον το γεγονός ότι ενώ γίνονται αναφορές σε πιθανή εμπλοκή της Frontex και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητάει διερεύνηση καταγγελθέντων περιστατικών δεν ζητάει αντίστοιχη διερεύνηση μεταξύ των Ελληνικών οργάνων που δραστηριοποιούνται στα σύνορα (αστυνομία, στρατό κλπ) ενώ κατανέμει υπέρογκα ποσά σε δαπάνες για στρατιωτικό εξοπλισμό και αύξηση προσωπικού στα σύνορα. Επιπλέον, πολλές μαρτυρίες αναφέρουν ότι οι πρόσφυγες πριν επαναπροωθηθούν έχουν μεταφερθεί σε κέντρα κράτησης ή κέντρα που παραπέμπουν σε χώρους υποδοχής που πιθανόν έχουν χρηματοδοτηθεί από την Ε.Ε . Είναι απορίας άξιο ότι Ε.Ε επιλέγει τελικά να μην ερευνά με ποιο τρόπο δαπανούνται τα Ευρωπαϊκά αυτά κονδύλια στα σύνορα της και αν αυτή η δαπάνη συνάδει με το Ευρωπαϊκό ιδεώδες και το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα αυτή η Ευρωπαϊκή προσέγγιση της διερεύνησης των καταγγελιών για βίαιες και παράνομες πράξεις στα σύνορα μας γεννά απορίες, σχετικά με τις «αρμοδιότητες» της Frontex στα Ευρωπαϊκά σύνορα, γεγονός που επιτείνεται από την έλλειψη διαφάνειας σχετικά με την ανάπτυξη του προσωπικού της στα σύνορα. Η μετάθεση ευθυνών από την Ελλάδα στην Ευρώπη και αντίστροφα έχει ως αποτέλεσμα (α) την αύξηση της στρατιωτικοποίησης στα σύνορα- για την οποία δαπανούνται υπέρογκα ποσά, (β) την ενίσχυση της ρητορικής της “φοβικότητας” για το προσφυγικό πληθυσμό που παρουσιάζεται ως «απειλή» και (γ) την αύξηση των ακροδεξιών ομάδων που εγκληματούν σε βάρος αυτού του πληθυσμού ανεξέλεγκτα. Μέσα σε αυτή τη διγλωσσία, την στρατικοποίηση των συνόρων και την αύξηση της δυναμικότητας στο ΚΥΤ Φυλάκιο Ορεστιάδας οι οργανώσεις που δραστηριοποιούμαστε στα σύνορα, μεταξύ των οποίων και η HumanRights360, αντιμετωπίζουμε ποικίλες προβληματικές προκειμένου να οδηγήσουμε στη δικαιοσύνη τους καταπατητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ειδικότερα, η έλλειψη ενός κοινά αποδεκτού συστήματος παρακολούθησης των συνόρων διασφαλίζοντας τον σεβασμό στην αρχή της μη επαναπροώθησης δημιουργεί προβλήματα τόσο σε επίπεδο διασταύρωσης της πληροφορίας όσο και προάσπισης των δικαιωμάτων σε ένα τόσο ευαίσθητο σημείο, όπως τα σύνορα. Περαιτέρω η έλλειψη επώνυμων καταγγελιών που οφείλεται στην φόβο, στην απουσία νομιμοποιητικών εγγράφων αλλά και στην έλλειψη ενός συστήματος προστασίας του θύματος δυσκολεύει την τεκμηρίωση του modus operandi και της απόδειξης της συστηματικής τέλεσης τέτοιων παράνομων περιστατικών . Τέλος, και κατά τη συνήθη πρακτική των θυτών οι οποίοι κλέβουν από τα θύματα τα κινητά του τηλέφωνα και καταστρέφουν τα νομιμοποιητικά τους έγγραφα έχουμε έλλειψη αποδείξεων σχετικά με τις βίαιες επαναπροωθήσεις και παράνομες απελάσεις στα σύνορα.
Στη HumanRights360 συνεχίζουμε τις καταγραφές και αναφέρουμε εδώ ενδεικτικά δύο μαρτυρίες που αποδεικνύουν την χωρίς διάκριση βιαιότητα και νομιμοποίηση των παράνομων αυτών πρακτικών.
(α) Ο Ζ. αναγνωρίστηκε από τις Γερμανικές Αρχές και απολαμβάνει επικουρική προστασία. Ο Ζ. είχε υπάρξει ήδη θύμα επαναπροώθησης το 2018 οπότε και του είχαν αφαιρεθεί τα έγγραφα του. O Ζ. έφτασε ξανά στην Ελλάδα και ενόσω βρισκόταν στην Ελλάδα, αναμένοντας να επανεκδοθεί η άδεια του προκειμένου να επιστρέψει στην Γερμανία συνελήφθη στην πλατεία Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη. Επέδειξε από το κινητό του στα αρμόδια όργανα τη βεβαίωση που είχε εκδοθεί από το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου στη Σάμο και με την οποία βεβαιωνόταν ότι του έχει αποδοθεί το καθεστώς της επικουρικής προστασίας στην Γερμανία καθώς και η αίτηση που είχε επιβάλει στην Γερμανική Πρεσβεία για την έκδοση visas, αλλά τα αστυνομικά όργανα τον οδήγησαν στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα, του παρακράτησαν τα όποια νομιμοποιητικά έγγραφα μαζί με το κινητό του, και μέσω μιας αστυνομικής επιχείρησης με συμμετοχή πολλών υπηρεσιών τον οδήγησαν μαζί με άλλους πρόσφυγες στα σύνορα του Έβρου όπου και τον επαναπροώθησαν στην Τουρκία. Βρίσκεται ακόμη σε άσχημη κατάσταση στην Τουρκία και επιθυμεί να προσφύγει στο ΕΔΔΑ εναντίον της Ελλάδας.
(β) Στις 4-11- 2020 παραπέμφθηκε στην ομάδα της HumanRights360 στον Έβρο, ασυνόδευτος ανήλικος προκειμένου η ομάδα να αναλάβει τη νομική εκπροσώπηση και συνδρομή επί του αιτήματος διεθνούς προστασίας του ενώπιον του Αυτοτελούς Κλιμακίου Ασύλου Φυλακίου την 16-11-2020. Ο ασυνόδευτος ανήλικος μάλιστα ήταν θύμα τροχαίου, καθώς επέβαινε σε ένα αυτοκίνητο το οποίο καταδιώχθηκε από την αστυνομία. Αντίστοιχες καταδιώξεις έχουν προκαλέσει μια σειρά θανάτους. Ο ανήλικος αφού νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο Καβάλας, μεταφέρθηκε στο ΚΥΤ Φυλακίου στις 2-10-2020. Εξαιτίας της ευαλωτότητας του λόγω του σοβαρού τραυματισμού του, επισπεύσθηκε η τοποθέτηση του σε δομή μέσω του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης και την 19η-11-2020 μεταφέρθηκε στο Safe Zone Διαβατών. Στα μέσα Δεκεμβρίου 2020 ενημερωθήκαμε από δικηγόρο της Άρσις, αρμόδια για την νομική του εκπροσώπηση στα Διαβατά ότι ο ασυνόδευτος ανήλικος κατά την παραμονή του στο safe zone, εξήλθε του κέντρου προκειμένου να αγοράσει τρόφιμα και δεν επέστρεψε ποτέ. Ένα μήνα μετά επικοινώνησε μαζί τους ότι συνελήφθη εκτός του κέντρου, παρά το γεγονός ότι επέδειξε τα νομιμοποιητικά έγγραφα αιτούντος διεθνή προστασία και βιαίως επαναπροωθήθηκε στην Τουρκία.
Η συστηματική αυτή παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης και η θέση σε κίνδυνο ζωής ανθρώπων που βρίσκονται σε πλήρως αδύναμη θέση, έχει οδηγήσει και τον Ειδικό Εισηγητή για τα Ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών, να ζητήσει τη συμβολή της κοινωνίας των πολιτών για τις πρακτικές των παράνομων επαναπροωθήσεων και τις συνέπειες που έχουν για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών.
Τα τελευταία χρόνια, οι περιπτώσεις παραβιάσεων στα σύνορα έχουν κλιμακωθεί. Οι Ελληνικές αρχές δεν κατάφεραν να ερευνήσουν τις υποθέσεις, να διώξουν και να καταδικάσουν τους δράστες με τη χρήση διαθέσιμων νομικών εργαλείων, επιτρέποντας μια κουλτούρα ατιμωρησίας και παραβίασης του κράτους δικαίου. Η επίσημη θέση του κράτους, όπως τονίζεται σε κάθε περίπτωση, παραμένει ότι η ελληνική αστυνομία δεν διενεργεί και δεν συμμετέχει σε επαναπροωθήσεις και ομαδικές απελάσεις στην Τουρκία. Αυτό παίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη τέτοιων συμπεριφορών και συμβάλλει σημαντικά στην «νομιμοποίηση» και «κανονικοποίηση» αυτών των πράξεων. Η κουλτούρα της ατιμωρησίας της Ελλάδας στα σύνορα του Έβρου υπογράμμισε ένα άλλο στοιχείο που είναι εμφανές στη συμπεριφορά των δραστών και ειδικότερα την αδιαφορία τους για τις πιθανές νομικές συνέπειες των πράξεων τους.
Η υπόθεση του F ενσωματώνει αυτά τα στοιχεία και ζητεί δικαιοσύνη για την παράνομη αυθαίρετη κράτηση και απέλαση του στα σύνορα με την Τουρκία, ως πράξη κατάχρησης εξουσίας από το ελληνικό κράτος. Αποτελεί επίσης και παράδειγμα των δυσκολιών που αντιμετωπίζει ένα θύμα επαναπροωθησης να προβεί σε καταγγελία καθώς σε περίπτωση επανεισόδου του στην Ελλάδα, ζει σε καθεστώς συνεχούς φόβους λόγω της μη κατοχής νομιμοποιητικών εγγράφων, που στην συγκεκριμένη περίπτωση τα είχαν παρακρατήσει παράνομα οι Ελληνικές Αρχές. Σε συνέχεια των ανωτέρω, την 17η Νοεμβρίου 2020, GLAN και HumanRights360 υπέβαλαν καταγγελία στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ για λογαριασμό του F, ενός αναγνωρισμένου πρόσφυγα στην ΕΕ, ο οποίος υπέστη επαναλαμβανόμενες συνοπτικές απελάσεις από τις ελληνικές αρχές μεταξύ Νοεμβρίου 2016 και Νοεμβρίου 2017. Αφού του κλέψανε τα υπάρχοντα του, μεταξύ των οποίων και το έγγραφο που πιστοποιεί το καθεστώς διαμονής του στην ΕΕ, τοποθετήθηκε εκτός της προστασίας του νόμου. Ο F διαβιούσε σε καθεστώς αδικίας και εξαθλίωσης για τρία χρόνια, οπότε και κατάφερε την επανέκδοση των ταξιδιωτικών του εγγράφων από τη Γερμανική Πρεσβεία στην Ελλάδα και τελικά κατάφερε να επιστρέψει στο σπίτι του στη Γερμανία τον Νοέμβριο του 2019. Η αρχική παράνομη απέλαση του στην Τουρκία ανακατασκευάστηκε από την ερευνητική ομάδα Forensic Architecture . Η καταγγελία υποστηρίζει ότι η παράνομη στέρηση της ελευθερίας του F από την Ελλάδα ισοδυναμεί με αναγκαστική εξαφάνιση βάσει του διεθνούς δικαίου. Και οδηγεί σε περαιτέρω σοβαρές παραβιάσεις των βασικών δικαιωμάτων, ιδίως του δικαιώματος στη ζωή, του δικαιώματος στην ελευθερία, της απαγόρευσης κατά των βασανιστηρίων, και του δικαιώματος σε δέουσα διαδικασία και αποκατάσταση, όπως κατοχυρώνεται στο Διεθνές σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (ICCPR).
ΙII. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ FRONTEX ΣΤΗΝ ΧΑΡΑΞΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. H ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΕΥΘΥΝΩΝ ΣΤΗ FRONTEX ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑΣ
Στους τελευταίους μήνες, η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή (Frontex) υποχρεώθηκε να δώσει εξηγήσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις Πολιτικές Ελευθερίες, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, του Ευρωκοινουβουλίου και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) για τον ρόλο και τη συμμετοχή της σε επαναπροωθήσεις αλλά και στο επιχειρησιακό σχέδιο του Μαρτίου του 2020 στα σύνορα Ελλάδας – Ε.Ε και Τουρκίας. Ο επιχειρησιακός διευθυντής της, κλήθηκε στις 1.12.2020 να απαντήσει ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για μια σειρά καταγγελίες παραβίασης βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είχε ήδη προηγηθεί η σύγκληση έκτακτης συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου της FRONTEX στις 10.11 από την Επίτροπο Ylva Johansson προκειμένου να ενημερωθεί για τυχόν συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του The Spieggel, o Leggeri επιβεβαίωσε ότι τα πληρώματα της Frontex βρίσκονταν κοντά στα σημεία των επαναπροωθήσεων, αποφεύγοντας όμως να επιρρίψει ευθύνες σε αυτά καθώς υπήρχαν αμφιβολίες αν οι παραβιάσεις είχαν γίνει αντιληπτές Η μη αναφορά όμως αυτών των περιστατικών όπως προβλέπεται από τον Κανονισμό 2019/1896 της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδεικνύει και τα κενά του εσωτερικού μηχανισμού προστασίας από αυθαιρεσίες των οργάνων της Frontex. Δυστυχώς ο επικεφαλής της Frontex δεν καλύπτει μόνο τον οργανισμό κατά τις επιχειρήσεις του αλλά και τις Ελληνικές Αρχές σχετικά με την πληθώρα καταγγελιών για βίαιες επαναπροωθήσεις στην Τουρκία. Όσο οι έρευνες εξελίσσονται εντός της Frontex, αποκαλύπτεται η επιλογή της Frontex σε διευθυντικό επίπεδο να υποβαθμίσει οποιαδήποτε προσπάθεια για προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κυρίως στα σύνορα του Αιγαίου κατά την συστηματική παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης.
Η αναβάθμιση του επιχειρησιακού ρόλου της Frontex προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Συμφωνία για το άσυλο και τη μετανάστευση. Μάλιστα Ευρωπαϊκοί αξιωματούχοι την αναφέρουν σε άρθρο των Financial Times ως τον πρόδρομο ενός ευρωπαϊκού στρατού, αντιστοίχου της εξέλιξης της αμερικάνικης ακτοφυλακής. H «προστασία των εξωτερικών συνόρων από τη μετανάστευση» αποτελεί την αιτιολογία ή καλύτερα τη δικαιολογία για την επένδυση εκατομμυρίων ευρώ μόνο για την στελέχωση και εξοπλισμό της Frontex, όταν ο αριθμός των μεταναστών/προσφύγων που εισήλθαν στην Ε.Ε. για το έτος 2020 ήταν μόλις 94.950. Τα κόστη για την επιχειρησιακή και όχι μόνο λειτουργία της FRONTEX μόνο για το έτος 2021 ανέρχονται στα 900.415.187 εκατομμύρια ευρώ, τα διπλάσια από το προβλεπόμενο προϋπολογισμού του 2020. Η ενοικίαση μόνο τριών Zeppelin από τη Frontex επί τέσσερις μήνες για τη θαλάσσια επιτήρηση των συνόρων στο Αιγαίου έχει κόστος 3.000.000 ευρώ.
Εξάλλου, σύμφωνα με το έγγραφο σχετικά με το προγραμματισμό της FRONTEX για τα έτη 2020-2022, μέσα στους στόχους του οργανισμού είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή ολοκληρωμένης διαχείρισης των Ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων καθώς και η ενδυνάμωση της εξωτερικής διάστασης και της διαχείρισης συνόρων σε τρίτες χώρες, Η ενίσχυση της συνεργασίας με τρίτες χώρες με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης και του διασυνοριακού εγκλήματος, η τεχνική βοήθεια σε τρίτες χώρες όπως η Λιβύη, τα Ανατολικά Βαλκάνια, καθώς και η συμμετοχή σε επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή όπως και στα σύνορα με την Τουρκία.
Στη διάρκεια του προηγούμενου χρόνου, η Frontex, ανέπτυξε τις μονάδες ταχείας επέμβασης στα σύνορα Ελλάδας Τουρκίας, συνολικά 477 ατόμων καθώς και άλλα 71 άτομα στις από κοινού επιχειρήσεις με τα Κράτη Μέλη. Και στα δύο επιχειρησιακά σχέδια (FOA LAND και RBI EVROS) ήταν σε συμφωνία με την Ελλάδα. H Frontex παρείχε τεχνική και επιχειρησιακή δομή στη διαχείριση των συνόρων και στις επιστροφές, αντλώντας τη νομιμοποίηση της από την εθνική νομοθεσία του Κράτους Μέλους, σύμφωνα με απάντηση του F. Leggeri ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η παρουσία και συνάντηση της Frontex μαζί με την Ελληνική Αστυνομία, Στρατού και Λιμενικού στα σύνορα του Έβρου έχει δηλωθεί και στο παρελθόν από την απάντηση του επικεφαλής της Frontex στον Διευθυντή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Matthias Oel όπου μεταξύ άλλων γράφει: «οι δυνάμεις της Frontex βρίσκονται πάντα κάτω από τις διαταγές και τον έλεγχο της Ελληνικής Αστυνομίας. Τα χερσαία σύνορα στην Ελλάδα θεωρούνται στρατιωτικές ζώνες κάτω από την επιτήρηση του Ελληνικού Στρατού. Ως εκ τούτου ο Ελληνικός στρατός είναι συνεχώς παρών στα σύνορα και μπορεί να συναντηθεί και με την Ελληνική Αστυνομία και τη Frontex. Παρόλα αυτά, η Frontex δεν έχει πραγματοποιήσει ασκήσεις με τον Ελληνικό Στρατό και ούτε αυτοί έχουν συμμετάσχει στις επιχειρήσεις της Frontex». Δυστυχώς η επιχειρησιακή λειτουργία των δυνάμεων της Frontex κάτω από τον έλεγχο των αρχών των Κρατών Μελών, αποτελούν και λόγω της μη δυνατότητας λογοδοσίας τους για τη συμμετοχή τους σε τυχόν παραβιάσεις.
Δείγμα επίσης μιας αδυναμίας συγκρότησης ενός μηχανισμού παρακολούθησης των παραβιάσεων του προσωπικού της FRONTEX ιδίως σε περιοχές που αποτελούν και στρατιωτικές ζώνες και υπάρχει αδυναμία πρόσβασης από άλλους φορείς υπεράσπισης δικαιωμάτων αποτελεί η απάντηση του F. Leggeri στην ερώτηση 18 ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων. Στην ερώτηση για ποιους λόγους δεν υιοθέτησε τις συστάσεις του υπευθύνου για τα θεμελιώδη δικαιώματα προκειμένου να επανεξετάσει την συνέχιση του RBI EVROS 2020 όπως ορίζει το άρθρο 46 (4) και (5) του Κανονισμού 2019/1896, ο F. Leggeri απάντησε ότι σύμφωνα με το άρθρο 46 (6) οι αποφάσεις για αναστολή των επιχειρήσεων, οφείλουν να γίνονται βάσει εγγεγραμμένων καταγγελιών που δεν έχουν επιλυθεί από εθνική αρμόδια αρχή, εκθέσεις σοβαρών περιστατικών, εκθέσεις από συντονιστές σχετικούς διεθνείς οργανισμούς, θεσμικά και λοιπά όργανα, υπηρεσίες και οργανισμούς της Ένωσης που ασχολούνται με τους τομείς που καλύπτει ο παρών κανονισμός. Με την παρουσία και δράση των ομάδων ταχείας επέμβασης και όχι μόνο στα σύνορα του Έβρου, στρατιωτική ζώνη, είναι αδύνατη η καταγραφή τυχόν παραβιάσεων της Frontex ή άλλων εθνικών φορέων. Συνεπεία αυτών, ούτε η απόδοση ευθυνών ούτε η αναστολή ή απόσυρση χρηματοδότησης δραστηριοτήτων του Οργανισμού εν όλω η εν εν μέρει μπορούν να επιτευχθούν σε τέτοιες ζώνες, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο πλήρους ατιμωρησίας και καθεστώτος εξαίρεσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 41 του Ν. 4760/2020 που ψηφίστηκε στις 11.12.2020, θεσμοθετήθηκε η δυνατότητα να φέρει όπλα το προσωπικό της Frontex. Συγκεκριμένα το μόνιμο προσωπικό κατηγορίας 1 της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), που αναπτύσσεται στην Ελληνική Επικράτεια για τις ανάγκες διενέργειας κοινών επιχειρήσεων με τις ελληνικές Αρχές, εφόσον κριθεί ικανό να φέρει οπλισμό, σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2019/1896 και διαθέτει έγκριση από τον Εκτελεστικό Διευθυντή της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, δύναται να φέρει οπλισμό, πυρομαχικά και λοιπό εξοπλισμό, τα οποία είναι καταχωρισμένα ως υλικό της Ελληνικής Αστυνομίας, στο πλαίσιο αποκλειστικά της εκπλήρωσης των σκοπών των επιχειρησιακών σχεδίων και για όσο χρόνο παραμένει στην Ελληνική Επικράτεια …».
3. Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΚΥΤ) ΦΥΛΑΚΙΟ, ΟΡΕΣΤΙΑΔΑ ΕΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΝΕΧΙΖΜΕΝΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ
Έξι μήνες μετά την πρώτη ανίχνευση θετικού κρούσματος εντός του ΚΥΤ Φυλακίου, Ορεστιάδας, ο κίνδυνος της διασποράς του COVID-19 συνεχίζει να επηρεάζει τη λειτουργία του. Στο πλαίσιο του σχεδίου έκτακτης ανάγκης «Αγνοδίκη» το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή το Μάρτιο του 2020, αλλά και του ολικού αποκλεισμού του ΚΥΤ Φυλακίου Ορεστιάδας από τον Αύγουστο μέχρι και τον Οκτώβριο του 2020 λόγω εμφάνισης κρουσμάτων και διασποράς του ιού, ξεκίνησε η κατασκευή καινούργιας πτέρυγας για τη φιλοξενία των νεοεισερχόμενων, οι οποίοι τίθενται κατά την είσοδο τους σε 14ήμερη καραντίνα. Η κατασκευή της επονομαζόμενης «Πτέρυγας Κ», ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο και αυτή τη στιγμή διαμένουν περίπου τριάντα πέντε (35) άτομα σε έξι (6) οικίσκους. Λόγω της έλλειψης ιατρικού ελέγχου σε αστυνομικά τμήματα ή σε τμήματα συνοριακής φύλαξης, όλοι οι νεοεισερχόμενοι στο κέντρο υποβάλλονται σε COVID-19 Rapid Tests από τον ΕΟΔΥ, παράλληλα δε, απομονώνονται και σε 14ήμερη καραντίνα για προληπτικούς λόγους.
Στο πλαίσιο της κατάργησης της προστατευτικής φύλαξης για τους ασυνόδευτους ανηλίκους και της επιτάχυνσης της διαδικασίας τοποθέτησής τους σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας, η Ειδική Γραμματέας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανήλικων, Ειρήνη Αγαπηδάκη, εξήγγειλε την πρόθεση για άμεση καταγραφή των ασυνόδευτων κατά την πρώτη ημέρα της εισόδου τους στο ΚΥΤ και πριν την 14ήμερη καραντίνα, προκειμένου να ενημερώνεται άμεσα το ΕΚΚΑ για την εξεύρεση κατάλληλης δομής και να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος. Ο κίνδυνος διασποράς, ωστόσο, του COVID-19 και η επιφυλακτικότητα του κλιμακίου των καταγραφέων, θέτει σε κίνδυνο την τελική εφαρμογή της απόφασης αυτής, μιας και οι νεοεισερχόμενοι ασυνόδευτοι ανήλικοι μέχρι τώρα περιορίζονται, όπως και ο ενήλικος πληθυσμός, σε 14ήμερη καραντίνα πριν την καταγραφή τους στην Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Η διαδικασία, βέβαια, που ακολουθείται είναι ότι ο πληθυσμός τυπικά καταγράφεται με τα προσωρινά στοιχεία από τα ΤΣΦ πριν υπαχθεί σε καραντίνα και εάν μετά την ολοκλήρωση της καραντίνας προκύψουν διαφορές στις προσωρινές καταγραφές τους, τότε ακολουθεί τροποποιητική πράξη, η οποία θα μπορούσε να επιφέρει σε βάρος τους ακόμα και ποινικές συνέπειες για ψευδή δήλωση κλπ.
Αξίζει να αναφερθούμε στο γεγονός ότι σε άφιξη νεοεισερχομένων υπηκόων Τουρκίας στα μέσα Νοεμβρίου, παρατηρήθηκε εξάντληση της αυστηρότητας των αρμόδιων αρχών, καθώς τους είχε επιβληθεί ήδη διοικητικό πρόστιμο 150 ευρώ για μη χρήση μάσκας εντός αυτοκινήτου κατά τη σύλληψή τους από υπαλλήλους του τμήματος συνοριακής φύλαξης Σαπών, για παράβαση των άρθρων 2 και 6 της ΚΥΑ 71342 – ΦΕΚ 4899/Β/6-11-2020. Η πολύ σύντομη προθεσμία των πέντε (5) εργάσιμων ημερών από την επίδοση, για κατάθεση αντιρρήσεων κατά της πράξης επιβολής προστίμου (άρθρο 9 της ΚΥΑ 71342 – ΦΕΚ 4899/Β/6-11-2020), αλλά και η 14ήμερη καραντίνα στην οποία απομονώθηκαν εντός του ΚΥΤ, κατέστησε αδύνατη την οποιαδήποτε πρόσβασή τους σε νομική βοήθεια και προσβολή της ως άνω διοικητικής πράξης.
Λίγο μετά την έναρξη επαναλειτουργίας του ΚΥΤ στα μέσα Οκτωβρίου, τρεις εργαζόμενοι του ΕΟΔΥ βρέθηκαν θετικοί σε τεστ COVID-19 μέσα στο Νοέμβριο και περιορίστηκαν σε υποχρεωτική καραντίνα. Τις επόμενες ημέρες πραγματοποιήθηκε η προγραμματισμένη απολύμανση των χώρων του ΚΥΤ, χωρίς, ωστόσο, να επισπευσθεί αμέσως μετά την ανακοίνωση των κρουσμάτων. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την έντονη αντίδραση των αστυνομικών υπαλλήλων του τμήματος των καταγραφέων του ΚΥΤ, οι οποίοι με ανησυχία επεσήμαναν την έλλειψη τήρησης των προστατευτικών μέτρων και την μη-πραγματοποίηση περισσότερων τεστ και ιχνηλάτησης μετά τον εντοπισμό των κρουσμάτων από πλευράς του ΕΟΔΥ. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, ακολούθησε η ανίχνευση θετικών κρουσμάτων σε δύο εργαζόμενους της γραμματείας του ΚΥΤ Φυλακίου, γεγονός που οδήγησε σε αποστολή ειδικού κλιμακίου του ΕΟΔΥ, για την πραγματοποίηση tests COVID-19 στην πλειοψηφία των εργαζομένων και των φορέων που δραστηριοποιούνται σε αυτό. Από τα εκατό (100) περίπου τεστ που διενεργήθηκαν, πέντε βρέθηκαν θετικά και περιορίστηκαν σε καραντίνα. Ακολούθησαν συμπληρωματικά τεστ για τους εργαζόμενους που δεν είχαν τη δυνατότητα να εξεταστούν την πρώτη φορά, από τα οποία προέκυψαν τρία (3) ακόμα θετικά κρούσματα.
Μετά την απομόνωση των κρουσμάτων στο προσωπικό του ΕΟΔΥ και του ΚΥΤ, η λειτουργία του κέντρου συνεχίστηκε κανονικά και μέχρι και σήμερα δέχεται σταδιακά αφίξεις νεοεισερχόμενων, προκειμένου να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης. Το ΑΚΑ Φυλακίου, το οποίο φιλοξενείται εντός του κέντρου, συνεχίζει και αυτό τη λειτουργία του, ενώ οι φορείς που δραστηριοποιούνται σε αυτό διατηρούν την εφαρμογή κυκλικού προγράμματος και τηλεργασίας στα πλαίσια της πρόληψης της εξάπλωσης του ιού. Επιπλέον, μόλις πρόσφατα, ξανάρχισαν διά ζώσης τα επίσημα meetings μεταξύ των φορέων και της Διοίκησης, τα οποία είχαν ανασταλεί από τον Αύγουστο του 2020 και είχαν αντικατασταθεί με διαδικτυακές συναντήσεις των φορέων μεταξύ τους.
I. ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ ΚΥΤ ΦΥΛΑΚΙΟΥ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ
Στις 9 Δεκεμβρίου 2020, πέραν των προγραμματισμένων αφίξεων, κατέφθασαν για καταγραφή στο ΚΥΤ Φυλακίου 30 υπήκοοι Ιράκ, με υπηρεσιακά σημειώματα, από τη δομή φιλοξενίας στις Σέρρες, κατόπιν σχετικής επικοινωνίας των διοικητών. Παρόμοιες αφίξεις από την ίδια δομή ακολούθησαν τις επόμενες ημέρες, επιβεβαιώνοντας τις προθέσεις της κυβέρνησης, κατ’ επίκληση των άρθρων 2 και 39 του Ν. 4636/2019, να υποχρεώνει όσους δεν έχουν περάσει από διαδικασίες ΚΥΤ και φιλοξενούνται σε δομές στην ενδοχώρα, να μεταβούν στο πλησιέστερο ΚΥΤ προκειμένου να υποβληθούν σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, ώστε να έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε στέγαση και άλλα σημαντικά δικαιώματα. Εντούτοις, καμία Δομή Φιλοξενίας δεν δύναται να παράσχει στέγη σε πολίτη τρίτων χωρών χωρίς αυτός να μετακινείται από ΚΥΤ με οργανωμένο τρόπο από την ΥΠΥΤ και χωρίς να έχει ήδη λάβει το νέο δελτίο αιτούντων διεθνή προστασία. Μάλιστα, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν. 4686/2020, παρ. 2. στο άρθρο 70 του ν. 4636/2019 προστέθηκε παράγραφος 9 ως εξής: «Το δελτίο μπορεί να εκδίδεται σε μορφή κάρτας με ηλεκτρονική καταγραφή και ανανέωση, καθώς και με κάθε πρόσφορο τεχνολογικά μέσο. Με απόφαση του Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου ρυθμίζεται κάθε σχετική λεπτομέρεια για την εφαρμογή του παρόντος άρθρου ». Ήδη, το νέο σύστημα έκδοσης καρτών εφαρμόζεται στο ΚΥΤ Φυλακίου για πρώτη φορά και δεδομένου ότι το ΚΥΤ Φυλακίου είναι το μοναδικό ΚΥΤ που βρίσκεται στα χερσαία σύνορα της Ελλάδας, πιθανότατα θα εξυπηρετήσει νεοαφιχθέντες από δομές φιλοξενίας κυρίως της Βόρειας Ελλάδας.
II. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΗ ΦΥΛΑΞΗ
Η μακροχρόνια παραβίαση των δικαιωμάτων των ασυνόδευτων ανηλίκων που κατά τη συνήθη πρακτική των αρχών παραμένουν σε «προστατευτική φύλαξη», ακόμα και σε αστυνομικά τμήματα, για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα λόγω «ελλείψεως δομών φιλοξενίας» οδήγησε, για ακόμα μια φορά, σε μία σωρεία καταδικαστικών αποφάσεων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της χώρας μας. Το Δικαστήριο έκρινε ειδικότερα ότι με την παραμονή ασυνόδευτων παιδιών σε «προστατευτική φύλαξη» υφίσταται παραβίαση μεταξύ άλλων (α) του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ περί απαγόρευσης της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, διότι οι συνθήκες κράτησης στις οποίες υπεβλήθησαν οι προσφεύγοντες (ασυνόδευτοι ανήλικοι) στα διάφορα αστυνομικά τμήματα ισοδυναμούν με ταπεινωτική μεταχείριση, στο μέτρο που τα αστυνομικά τμήματα «εμφανίζουν χαρακτηριστικά που γεννούν στον κρατούμενο το αίσθημα της μοναξιάς (…) και δεν είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες παρατεταμένου εγκλεισμού (Kaja κατά Ελλάδος), αρ 32927/03,§49, 27 Ιουλίου 2006) (…) με δυνητικά αρνητικές συνέπειες στη φυσική τους κατάσταση και ψυχισμό (Efremidze, όπως αναφέρεται παραπάνω, § 41). (…), η κράτηση στην αστυνομία είναι (ή θα έπρεπε να είναι) σχετικά σύντομης διάρκειας και τα κρατούμενα στην αστυνομία πρόσωπα για χρονικό διάστημα 24 ωρών ή και περισσότερο, θα έπρεπε κατά το μέτρο του δυνατού, να διαθέτουν καθημερινή άσκηση σε ανοιχτούς χώρους (παραπέμπει σε συστάσεις της ΕΠΒ σε υποθέσεις κράτησης από την αστυνομία, παράγραφος 139 της απόφασης)» και (Η.Α. και λοιποί κατά Ελλάδος, απόφαση ΕΔΔΑ της 28.2.2019, παρ. 168) και (β) της παρ. 1 του άρθρου 5 της ΕΣΔΑ περί του δικαιώματος στην ελευθερία και την ασφάλεια και (β) της παρ. 1 του άρθρου 5 της ΕΣΔΑ περί του δικαιώματος στην ελευθερία και την ασφάλεια. Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι επιτρέπεται μεν «στα Κράτη να περιορίζουν την ελευθερία των αλλοδαπών στο πλαίσιο ελέγχου της μετανάστευσης (Saadi κατά του Ηνωμένου Βασιλείου [GC], αρ 13229/03, § 43,CEDH 2008, Khlaifia και λοιποί κατά Ιταλίας [GC], αρ 16483/12, § 89, 15 Δεκεμβρίου 2016)», αλλά ότι «το δικαίωμα αυτό πρέπει να ασκείται σύμφωνα με τις διατάξεις της Συμβάσεως (…)» και ότι «επιπλέον κάθε στέρηση της ελευθερίας [πρέπει] να συμφωνεί με τον σκοπό ο οποίος συνίσταται στην προστασία του ατόμου κατά της αυθαιρεσίας (Gebremedhin [Gaberamadhien] κατά Γαλλίας, αρ 25389/05,§ 74, CEDH 2007-II, Saadi όπως αναφέρθηκε παραπάνω, § 67)», ο δε «τόπος και οι συνθήκες κράτησης πρέπει να είναι πρόσφορες. Πρέπει να ισχύει κάποιος δεσμός μεταξύ του λόγου του οποίου γίνεται επίκληση για την επιτρεπόμενη στέρηση της ελευθερίας και του τόπου και του καθεστώτος κράτησης. Το Δικαστήριο έχει υπ’ όψη του από την άποψη αυτή, ότι τα μέτρα κράτησης εφαρμόζονται στους αλλοδαπούς υπηκόους, οι οποίοι, ενδεχομένως, δεν έχουν διαπράξει άλλα αδικήματα πλην εκείνων που συνδέονται με μία παραμονή. Επιπροσθέτως, η διάρκεια του μέτρου αυτού δεν πρέπει να υπερβαίνει την εύλογη και αναγκαία διάρκεια για να επιτευχθεί ο επιδιωκόμενος σκοπός (Kanagaratnam και λοιποί κατά Βελγίου, αρ 15297/09, § 84,13 Δεκεμβρίου 2011) […] Σε τούτο προστίθεται και η υποχρέωση που γεννάται στα Κράτη από το άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού της 20ης Νοεμβρίου 1989 να λάβουν αποκλειστικά υπ’ όψη το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού στη λήψη αποφάσεων που το αφορούν». Λαμβάνοντας υπ’ όψη τα παραπάνω, το Δικαστήριο συνήγαγε ότι «η κράτηση των προσφευγόντων δεν ήταν «[κανονική]» (reguliere) κατά την έννοια του άρθρου 5§ 1 της Σύμβασης και ότι υπήρξε παραβίαση της διατάξεως αυτής» (Η.Α. και λοιποί κατά Ελλάδος, απόφαση ΕΔΔΑ της 28.2.2019, παρ. 195-208).
Κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα και παρά τις συνεχείς πιέσεις τόσο των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτό το πεδίο, μεταξύ των οποίων και η HumanRights360, όσο και θεσμικών φορέων όπως ο Συνήγορος του Πολίτη σχετικά με την καταχρηστική εφαρμογή της «προστατευτικής φύλαξης» δεν υπήρξε καμία κίνηση της Πολιτείας προς την αποκατάσταση αυτών των παραβιάσεων. Η «προστατευτική φύλαξη» συνέχισε να εφαρμόζεται ως κανόνας και όχι κατ’ εξαίρεση και οι ανήλικοι να υπόκεινται σε δυσμενείς συνθήκες στέρησης της ελευθερίας παρά την αντισυνταγματικότητα της διάταξης, λόγω της αντίθεσης της με το άρθρο 5 παράγραφος 4 του Ελληνικού Συντάγματος, αλλά και το ασυμβίβαστο της με το άρθρο 3 & 5 παρ. 1 της ΕΣΔΑ. Περαιτέρω, καμία αξιολόγηση του βέλτιστου συμφέροντος του ανηλίκου δεν γινόταν πριν ή κατά τη διάρκεια της κράτησης, κατά παράβαση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Το άτομο που τελεί υπό «προστατευτική φύλαξη», αφενός, δεν μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα ακρόασης προτού του επιβληθεί το μέτρο και, αφετέρου, στερείται νομικής προστασίας για την αμφισβήτηση των δυσμενών διοικητικών μέτρο εναντίον του/της, το οποίο δεν υπόκειται σε μέγιστο χρονικό όριο.
Μετά τη σωρεία καταδικαστικών αποφάσεων της χώρας μας από το ΕΔΔΑ, και ενώ ήδη τελεί υπό επιτήρηση για άλλες συναφείς αποφάσεις, η πολιτεία προχώρησε στην κατάργηση του άρθρου 118 του Π.Δ. 141/1991 σχετικά με την «προστατευτική φύλαξη» των ασυνόδευτων ανηλίκων, και εισήγαγε μια νέα διάταξη με το άρθρο 43 του Ν. 4760/2020 η οποία τέθηκε σε εφαρμογή την 11η Δεκεμβρίου 2020. Παράλληλα, η Ειδική Γραμματέας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων κα Ειρήνη Αγαπηδάκη δεσμεύθηκε για την άμεση παραπομπή των ασυνόδευτων ανηλίκων από τα ΚΥΤ και τα αστυνομικά τμήματα σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας, ενώ εξήγγειλε και την πρόθεση για άμεση καταγραφή τους κατά την πρώτη ημέρα της εισόδου τους στο ΚΥΤ, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει μέχρι τώρα, εξαιτίας της προηγούμενης υποχρεωτικής 14ημερης καραντίνας λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας.
Η διάταξη, ωστόσο, του άρθρου 43 του Ν. 4760/2020 περί κατάργησης της προστατευτικής φύλαξης των ασυνόδευτων ανηλίκων δεν διασαφηνίζει ποιο είναι πλέον το νομικό καθεστώς στο οποίο υπάγονται οι ασυνόδευτοι ανήλικοι που εισέρχονται στο ΚΥΤ Φυλακίου και παραμένουν σε αυτό μέχρι την τοποθέτηση και μεταφορά τους σε μια κατάλληλη δομή φιλοξενίας. Ανακύπτει, ιδιαίτερα, η προβληματική αυτή, όταν εφαρμόζεται προηγουμένως η υποχρεωτική 14ημερη καραντίνα λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας και ακολουθούν οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης με την ενιαία πλέον καταγραφή, εν αναμονή της τοποθέτησης σε δομή φιλοξενίας. Στις περισσότερες, λοιπόν, από αυτές τις περιπτώσεις οι ασυνόδευτοι παραμένουν ως διαμένοντες εντός του ΚΥΤ πολύ πέραν της 25θήμερης προθεσμίας για την ολοκλήρωση των διαδικασιών. Από τις βεβαιώσεις, μάλιστα, που χορηγεί η Γραμματεία του ΚΥΤ, προκειμένου να προσκομιστούν στην αρμόδια επιτροπή της Αρχής Προσφυγών περί εξαίρεσης στην αυτοπρόσωπη εμφάνισή ενός ασυνόδευτου ανηλίκου κατά την εκδίκαση της προσφυγής του, επιβεβαιώνεται μεν ότι πρόκειται για βεβαιώσεις διαμονής εντός του ΚΥΤ, χωρίς ωστόσο να γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο νομικό καθεστώς αυτής της διαμονής τους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α) την 31η-12-2020 127 ασυνόδευτοι ανήλικοι βρισκόταν σε ΚΥΤ ανά την επικράτεια, 382 σε safe zones και 30 σε καθεστώς «προστατευτικής φύλαξης», ενώ την ίδια περίοδο στο ΚΥΤ Φυλακίου διέμεναν 57 ανήλικοι, οι οποίοι είχαν εισέλθει στο ΚΥΤ τον Οκτώβριο του 2020. Κατά το μήνα Ιανουάριο 2021 αναχώρησαν 31 ανήλικοι και τοποθετήθηκαν σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας. Ενώ, λοιπόν, παρατηρείται επίσπευση της τοποθέτησης και μεταφοράς των ασυνόδευτων ανηλίκων από το ΚΥΤ, σε σχέση με την μέχρι τώρα πολύμηνη παραμονή τους σε καθεστώς προστατευτικής φύλαξης, εντούτοις δεν έχει επιτευχθεί ακόμα η αμελλητί παραπομπή σε διαδικασία εξεύρεσης επείγουσας φιλοξενίας, όπως ορίζεται στο άρθρο 43 παρ. 2 του Ν. 4760/2020.
Αναμφισβήτητα η κατάργηση της «προστατευτικής φύλαξης» είναι μια θετική εξέλιξη, με απώτερο σκοπό τη διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος των ασυνόδευτων ανηλίκων, αξίζει, ωστόσο, να παρακολουθήσουμε με ενδιαφέρον τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστεί τελικά η νέα αυτή διάταξη στην πράξη. Είναι αξιοσημείωτο, ότι ενώ η Ελληνική Κυβέρνηση στην από 30/11/2020 Αιτιολογική έκθεση για το άρθρο που καταργεί την «προστατευτική φύλαξη» αποτυπώνει με ευκρίνεια και πλήρη γνώση την προβληματική της εφαρμογής της για τις περιπτώσεις ασυνόδευτων ανηλίκων που στερούνται ασφαλούς ή γνωστής διαμονής, εντούτοις στηρίζει την κύρια αιτιολογική βάση της κατάργησής της στη σωρεία καταδικαστικών αποφάσεων του ΕΔΔΑ κατά της χώρας μας. Δημιουργεί, έτσι την εντύπωση ότι η χώρα μας γνωρίζει και ανέχεται την παραβίαση των δικαιωμάτων και δεν λαμβάνει μέτρα για την αποκατάστασή τους παρά μόνο αν «αναγκαστεί» και βρεθεί υπό επιτήρηση από κάποιο Ευρωπαϊκό όργανο. Ειδικότερα παραδέχεται στην εν λόγω αιτιολογική έκθεση για την προστατευτική φύλαξη ότι (α) οι συνθήκες φύλαξης ισοδυναμούν με συνθήκες κράτησης, (β) οι χώροι φύλαξης, ήτοι κυρίως αστυνομικά τμήματα και Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών, είναι ακατάλληλοι για ανηλίκους, (γ) παραβιάζονται θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα κατά τη φύλαξή τους σε τέτοιους χώρους, (δ) δεν συνιστά αρμοδιότητα της Ελληνικής Αστυνομίας να επιλύσει το ζήτημα της στέγασης των ασυνόδευτων ανηλίκων και (ε) η χώρα μας έχει καταδικαστεί ήδη από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και έχει τύχει δριμείας κριτικής για την εφαρμογή του μέτρου αυτού σε ασυνόδευτους ανηλίκους, επιβεβαιώνοντας με όλα αυτά τις ως άνω διαπιστώσεις και επιφυλάξεις ως προς τον τρόπο εφαρμογής της νέας διάταξης.
III. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΕΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ
Σύμφωνα με τους επίσημους αριθμούς του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου το πρώτο εξάμηνο του 2020 καταγράφηκαν στο ΚΥΤ Φυλακίου μόλις 1.966 άτομα και κατά τη διάρκεια του το 2020 5.476 ενώ για το 2019 είχαμε 14.257 καταγραφές και το 2018 13.196. Αυτό, αξίζει να αξιολογηθεί και σε συνδυασμό με τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις. Ειδικότερα και σύμφωνα με το άρθρο 5 του Ν. 4686/2020 (ΦΕΚ A’ 96/12.05.2020), προστέθηκε δεύτερο εδάφιο στην περίπτωση δ’ του άρθρου 63 του Ν. 4636/2019, όπου προβλέπεται ότι: «Για την πλήρη καταγραφή αιτήσεων διεθνούς προστασίας, που υποβάλλονται από υπηκόους τρίτης χώρας ή ανιθαγενείς σύμφωνα με τα ειδικότερα οριζόμενα στην παράγραφο 7 του άρθρου 65 του παρόντος, «Αρμόδιες Αρχές Παραλαβής» μπορούν να είναι και οι Περιφερειακές Υπηρεσίες Υποδοχής και Ταυτοποίησης». Με το άρθρο 6 του Ν. 4686/2020, τροποποιήθηκε ένα πολύ σημαντικό άρθρο του Ν. 4636/2019, και συγκεκριμένα το άρθρο 65, ως εξής: « παρ. 2.: Σε περίπτωση που, για οποιονδήποτε λόγο, δεν είναι δυνατή η πλήρης καταγραφή, σύμφωνα με την παράγραφο 1, μετά από απόφαση του Διευθυντή της Υπηρεσίας Ασύλου, οι Αρχές Παραλαβής μπορούν να προβαίνουν, το αργότερο εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών από την υποβολή της αίτησης, σε απλή καταγραφή των ελάχιστων απαραίτητων στοιχείων μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται υποχρεωτικά η γλώσσα στην οποία επιθυμεί να εξεταστεί η αίτησή του και στη συνέχεια να προβαίνουν κατά προτεραιότητα στην πλήρη καταγραφή της παραγράφου 1, σε συγκεκριμένη ημερομηνία, για την οποία ενημερώνεται ο αιτών και η οποία δεν μπορεί να απέχει πέραν των δεκαπέντε (15) εργάσιμων ημερών από τη μερική καταγραφή της αίτησης..». «παρ. 7.α.: Υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής δύναται να καταθέσει αίτηση διεθνούς προστασίας, ενόσω υπάγεται σε διαδικασίες Υποδοχής και Ταυτοποίησης της παραγράφου 4 του άρθρου 39 του παρόντος, τελώντας σε καθεστώς περιορισμού της ελευθερίας εντός Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης. Η αίτηση δύναται να υποβάλλεται ενώπιον των Περιφερειακών Αρχών Υποδοχής και Ταυτοποίησης, οι οποίες διενεργούν αμέσως πλήρη καταγραφή σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παράγραφο 1 του παρόντος».
Από τις 16 Οκτωβρίου του 2020, ξεκίνησε και η εφαρμογή της νέας ενιαίας καταγραφής του νεοεισερχόμενου πληθυσμού. Η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης, μέσω του κλιμακίου των καταγραφέων της, καθίσταται πλέον υπεύθυνη για τη συμπλήρωση μιας δισέλιδης φόρμας καταγραφής προσαρμοσμένης στις ανάγκες των διαδικασιών ενός ΚΥΤ και μιας επτασέλιδης φόρμας, προσαρμοσμένης στις διαδικασίες ασύλου. Από την πρώτη ημέρα εφαρμογής της ενιαίας καταγραφής ενώπιον του ΚΥΤ Φυλακίου, διαφάνηκαν πολλές προβληματικές, οι οποίες ανάγονταν καταρχάς σε δυσκολίες που αντιμετώπισε το ανειδίκευτο για υποδοχή και καταγραφή αιτημάτων διεθνούς προστασίας προσωπικό της ΥΠΥΤ. Ανάγονταν, επίσης, στη χρήση μιας εννιασέλιδης φόρμας, η οποία εκ του περιεχομένου της ήταν προσαρμοσμένη στις Διαδικασίες Συνόρων του Άρθρου 90 του Ν. 4636/2019 (Άρθρο 43 Οδηγίας 2013/32/ΕΕ) και όχι του ΚΥΤ Φυλακίου, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα για την ορθή εφαρμογή του νόμου. Οι γενικές προβληματικές, μάλιστα, της ενιαίας αυτής καταγραφής, με τις εξαιρετικά σύντομες προθεσμίες που προβλέπονται, διαφάνηκαν αμέσως ακόμα και στα ΚΥΤ των νησιών, η πλειοψηφία των οποίων τελικά δεν την υιοθέτησαν για την ώρα.
Υπό το πρίσμα της ενιαίας καταγραφής, σε συνδυασμό με την απουσία επιτρόπων μετά και τη διακοπή του προγράμματος του δικτύου επιτροπείας ασυνόδευτων ανηλίκων της ΜΕΤΑΔΡΑΣΗΣ το Μάρτιο του 2020, ανέκυψε σοβαρό ζήτημα σχετικά με την εκπροσώπηση των ασυνόδευτων ανηλίκων κάτω των 15 ετών, στις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης. Το κενό στη δυνατότητα ανάθεσης άσκησης της επιτροπείας σε κατάλληλα εκ του νόμου πρόσωπα, για την εκπροσώπηση και τη διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος και της συνολικής ευημερίας των ανηλίκων που εισέρχονταν στο ΚΥΤ Φυλακίου, κλήθηκαν να καλύψουν προσωρινά οι μοναδικοί φορείς παιδικής προστασίας που δραστηριοποιούνται στο ΚΥΤ (HumanRights360, Άρσις). Οι οργανώσεις αυτές, ανέλαβαν μέσω των δικηγόρων τους τη λήψη σχετικής εξουσιοδότησης από την Εισαγγελέα Πρωτοδικών Ορεστιάδας, ως προσωρινής Επιτρόπου των ανηλίκων, προκειμένου να υπογράφουν για λογαριασμό των ανηλίκων κάτω των 15 ετών, κατά τη διάρκεια της ενιαίας καταγραφής τους στο ΚΥΤ Φυλακίου. Πολύ γρήγορα, ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι το βέλτιστο συμφέρον των ανηλίκων αυτών ετίθετο σε κίνδυνο εξαιτίας της εξαιρετικής ταχύτητας των διαδικασιών τις οποίες κλήθηκαν οι δικηγόροι των οργανώσεων να καλύψουν, ως νόμιμοι εκπρόσωποι των παιδιών, αλλά και των κενών και ασαφειών που υπήρχαν στις νέες φόρμες καταγραφής. Αναμφίβολα, διαπιστώθηκε ότι στο στάδιο αυτό δεν υπήρχε ο απαραίτητος χρόνος για την πλήρη ενημέρωση του ανηλίκου και κατανόηση των διαδικασιών υποβολή ενός αιτήματος διεθνούς προστασίας, πόσω δε μάλλον για την συλλογή απαραίτητων εγγράφων για την ολοκλήρωση της καταγραφής με τα σωστά και ακριβή στοιχεία του κάθε ανηλίκου, αλλά και της τυχόν υποβολής αιτήματος οικογενειακής επανένωσης.
Περαιτέρω, διαφάνηκε έντονος προβληματισμός αναφορικά με το διττό ρόλο των δικηγόρων των οργανώσεων (Επίτροπος- Δικηγόρος), καθώς αναμφίβολα ο ρόλος των δικηγόρων δεν μπορεί και δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον ρόλο των επιτρόπων, οι οποίοι μεταξύ άλλων λαμβάνουν την κατάλληλη για το ρόλο τους εκπαίδευση, προκειμένου να προσεγγίσουν ολιστικά τις ανάγκες των ανηλίκων. Ως εκ τούτου, σε κοινή επιστολή τους προς τη Διοίκηση του ΚΥΤ, οι δύο οργανώσεις εξέφρασαν όλους τους προβληματισμούς τους για την πρακτική αυτή, δήλωσαν ότι δεν επιθυμούν τη συνέχισή της και πρότειναν λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος, μέχρι την εφαρμογή του Ν. 4554/2018 ή την επανέναρξη σχετικού προγράμματος του δικτύου επιτροπείας της ΜΕΤΑδρασις. Ενδεικτικά, προτάθηκε να εξουσιοδοτηθεί από την Εισαγγελέα Πρωτοδικών Ορεστιάδας το ψυχοκοινωνικό προσωπικό του Ε.Ο.Δ.Υ, καθώς ως εξειδικευμένοι επαγγελματίες είναι σε θέση να έχουν μία πιο ολοκληρωμένη ιατρική και ψυχοκοινωνική εικόνα ή η Επιμελήτρια Ανηλίκων του Πρωτοδικείου Ορεστιάδας, ώστε να εκπροσωπεί εκείνη τους ανηλίκους στις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι κάτω των 15 ετών εντός του ΚΥΤ Φυλακίου, αδυνατούν να υπαχθούν τόσο στις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, όσο και σε αυτές της υποβολής αιτήματος διεθνούς προστασίας ενώπιον του ΑΚΑ Φυλακίου, καθώς δεν υπάρχει αρμόδιος εξουσιοδοτημένος επίτροπος, προκειμένου να τους εκπροσωπήσει και να υπογράψει για λογαριασμό τους, αδυνατώντας, επίσης, να τοποθετηθούν σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας. Ενόψει της έκτακτης αυτής κατάστασης ανακοινώθηκε στις αρχές Ιανουαρίου επανέναρξη προγράμματος του δικτύου επιτροπείας της ΜΕΤΑδρασις και αποστολή δύο επιτρόπων στο ΚΥΤ Φυλακίου για έξι μήνες, με δυνατότητα μοναδικής παράτασης τριών επιπλέον μηνών. Εν αναμονή των νέων, λοιπόν, επιτρόπων η άφιξη των οποίων εκτιμάται να καθυστερήσει, επετεύχθη η άφιξη ενός επιτρόπου με έκτακτη αποστολή για μια και μοναδική ημέρα, προκειμένου για την καταγραφή και την κάλυψη αυτής της ανάγκης που προέκυψε ειδικά για τους ασυνόδευτους ανηλίκους κάτω των 15 ετών.
IV. Η ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΤ/ΠΡΟΚΕΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΑΚΙΟ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ
Η ανακοίνωση της επέκτασης του ΚΥΤ/ΠΡΟΚΕΚΑ στο Φυλάκιο του Έβρου από τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου Ν.Μηταράκη, δύναται να εντάσσεται στο πλαίσιο της εφαρμογής του σχεδιασμού της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας για το Άσυλο και τη Μετανάστευσης. Εξάλλου η κατασκευή μεγάλων κέντρων κράτησης και κέντρων υποδοχής στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης και μάλιστα στον Έβρο, αποτελεί κατευθυντήρια γραμμή της Συμφωνίας. Δυστυχώς, ιδίως μετά την κρίση του Μαρτίου 2020, το αρμόδιο Υπουργείο επιχειρηματολογεί σε σχέση με την επέκταση του ΚΥΤ/ΠΡΟΚΕΚΑ με όρους «εθνικής άμυνας» και «εθνικής ασφάλειας», εντάσσοντας τη μεταναστευτική και προσφυγική πολιτική στο πλαίσιο και μόνο των τεταμένων σχέσεων με την Τουρκία.
Ήδη από τις 3 Σεπτεμβρίου 2020, κατά την διάρκεια συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου Χίου, έγινε γνωστή η πρόθεση της κυβέρνησης για την επέκταση του ΚΥΤ και ΠΡΟΚΕΚΑ Φυλακίου. Συγκεκριμένα σε ερώτηση που έγινε στον Υπουργό Νότη Μηταράκη, ο οποίος παρευρίσκονταν στην συνεδρίαση, απάντησε πως «ήδη επεκτείνουμε το Φυλάκιο στον Έβρο», με χωρητικότητα ταυτόσημη με αυτή του ΚΥΤ Σάμου.
Στις 15 Σεπτεμβρίου 2020, κατά την διάρκεια συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου Ορεστιάδας, δημοτικός σύμβουλος της παράταξης «Δημοτική Επαναφορά», κατήγγειλε πως «κάποιοι ψάχνουν να αγοράσουν 150 στρέμματα γύρω από το χωριό Φυλάκιο και το ΠΡΟΚΕΚΑ». Στην ίδια συνεδρίαση, ο δήμαρχος Ορεστιάδας κατονόμασε ως υποψήφιο αγοραστή των εκτάσεων τον ΔΟΜ. Αργότερα, μιλώντας στην Βουλή στην συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, ο Υπουργός τόνισε πως χρειάζεται να ενισχυθούν οι χώροι και η ασφάλεια στο ΚΥΤ Φυλακίου. Παράλληλα ξεκαθάρισε πως η παραμονή των αιτούντων δεν θα είναι μόνιμη για εθνικούς λόγους, αλλά θα διαρκεί για λίγες εβδομάδες ή μήνες, μέχρι να τελεσιδικήσει κάποια προσφυγή σε περίπτωση πρώτης αρνητικής απάντησης σε αίτημα ασύλου, ενώ προανήγγειλε αύξηση στο υφιστάμενο προσωπικό. Οι συγκεκριμένες εξαγγελίες είχαν ως αποτέλεσμα την αντίδραση του βουλευτή της ΝΔ Σταύρου Κελέτση, ο οποίος μίλησε για βελτίωση της ποιότητας των υφιστάμενων δομών και σε καμιά περίπτωση για επέκταση, καθώς και του δημάρχου Ορεστιάδας Βασίλη Μαυρίδη. Παράλληλα με την συζήτηση για την επέκταση των ΚΥΤ/ΠΡΟΚΕΚΑ, ξεκίνησε και η κατασκευή του φράκτη συνολικού μήκους 27 χιλιομέτρων στην περιοχή των Φερών, με τον πρωθυπουργό να επισκέπτεται τον νομό στις 17 Οκτωβρίου 2020 για την εγκαινίαση των εργασιών κατασκευής του.
Στις 30 Δεκεμβρίου 2020, μετά την επίσκεψη του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη και τις δηλώσεις του για ενίσχυση της ασφάλειας στον Έβρο, δημοσιεύτηκε έγγραφο από το Υπουργείο Ασύλου και Μετανάστευσης το οποίο προβλέπει κατασκευή νέου χώρου φιλοξενίας αιτούντων άσυλο ως προσθήκη της υφιστάμενης δομής στο Φυλάκιο. Σε τηλεδιάσκεψη που πραγματοποιήθηκε μεταξύ του Υπουργού, των τοπικών βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος, τον Περιφερειάρχη και Αντιπεριφερειάρχη ΑΜΘ, τα βασικά σημεία αναφορικά με τα σχέδια επέκτασης του Φυλακίου από την πλευρά του Υπουργείου ήταν μια επιχειρηματολογία που εστίαζε στο γενικότερο επιχειρησιακό σχέδιο της κυβέρνησης για την «ουσιαστική μείωση των ροών και την ασφάλεια των κατοίκων», συνδέοντας την είσοδο μεταναστών/προσφύγων με την διακινδύνευση της ασφάλειας των κατοίκων. Μάλιστα, συνέδεσε την ανάγκη επέκτασης της νέας κλειστής/ελεγχόμενης δομής ως «ζήτημα εθνικής προτεραιότητας απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα». Προσέθεσε βέβαια και λόγους που σχετίζονται με την πανδημία και την ανάγκη εύρεσης χώρου για περίοδο υγειονομικής καραντίνας, την ανάγκη καταγραφής και ελέγχου των αιτούντων άσυλο και της μη δυνατότητας κράτησης τους στα υπάρχοντα μέχρι τώρα Τμήματα Συνοριακής Φύλαξης λόγω έλλειψης χωρητικότητας. Η νέα δομή όπως φαίνεται και στην πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων στο Εθνικό Πρόγραμμα Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης αναρτημένο στη διαύγεια θα είναι κλειστή/ελεγχόμενη και οι εργασίες για την κατασκευής της θα έχουν ολοκληρωθεί εντός του 2021. Το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης θα είναι χωρητικότητας 750 ατόμων ενώ αντιστοίχων 750 θέσεων θα είναι και το Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης. Η χρηματοδότηση θα είναι στο σύνολο της από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και έχει προβλεφθεί διπλή στρατιωτική περίφραξη τύπου ΝΑΤΟ, με εγκατεστημένο σύστημα ηλεκτρονικής και φυσικής ασφάλειας περιμετρικά και εντός της δομής, με χρήση καμερών, αλγόριθμων ανάλυσης κίνησης και σηματοδότηση συναγερμών σε περιπτώσεις πυρκαγιάς, προσπάθειας εισόδου μη εχόντων άδεια ή παράνομων ουσιών.
Μετά το τέλος της τηλεδιάσκεψης, ο υπουργός αποδέχτηκε την πρόταση του Αντιπεριφερειάρχη κ. Πέτροβιτς να επισκεφθεί την περιοχή και να συζητήσει το θέμα δια ζώσης με την συμμετοχή όλων των φορέων, προκειμένου να δοθούν απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα για την επέκταση των δομών υποδοχής και ταυτοποίησης του Φυλακίου.
Το κυβερνητικό σχέδιο που προβλέπει την επέκταση του ΚΥΤ Φυλακίου είχε ως αποτέλεσμα οξείες αντιδράσεις από πλήθος τοπικών θεσμικών φορέων, σωματείων, συλλόγων, πολιτών και ΜΜΕ, τόσο της Ορεστιάδας όσο και άλλων περιοχών του Έβρου . Μεταξύ αυτών ο Δικηγορικός Σύλλογος Ορεστιάδας, ο Ιατρικός Σύλλογος Έβρου , αλλά και οι τέσσερις Μητροπολίτες της Θράκης με ανακοίνωση τους. Ακόμη, πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση διαμαρτυρίας πολιτών μπροστά στο Δημαρχείο Ορεστιάδας το οποίο συγκάλεσε η Ένωση Επαγγελματιών και Βιοτεχνών Ορεστιάδας και Περιφέρειας, όπου υπήρχε αναρτημένο πανώ «ναι στην επέκταση του φράκτη, όχι σε νέες δομές στον Έβρο». Οι αντιδράσεις στην επέκταση του ΚΥΤ/ΠΡΟΚΕΚΑ δεν έχουν όλες επιχειρήματα αντλημένα από ένα ακροδεξιό λόγο, φορείς και κινήσεις πολιτών έχουν δηλώσει την αντίθεση τους αποσαφηνίζοντάς ότι «δεν αντιμετωπίζουμε ξενοφοβικά και ρατσιστικά τους ανθρώπους που κυνηγημένοι από πολέμους, εμφύλιες συρράξεις, καθεστώτα, εξαθλίωση, πείνα προσπαθούν να σώσουν τα παιδιά τους, τις οικογένειές τους, τις ζωές τους και να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο αύριο. Για εμάς σε κάθε ερώτηση ο άνθρωπος είναι η απάντηση. Πρόσφυγες ήταν οι παππούδες κι οι γιαγιάδες μας, μετανάστες οι γονείς μας».
Στις 14 Ιανουαρίου 2021 μιλώντας σε τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό, ο Υπουργός προσπαθώντας να πείσει ότι δεν θα παραμένουν πάνω από έναν μήνα οι αιτούντες άσυλο στο Φυλάκιο, ανακοίνωσε την αμφιλεγόμενη απόφαση του να μεταφέρει το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Θράκης από την Αλεξανδρούπολη στην Καβάλα, ώστε μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης, οι νεοεισερχόμενοι να αναχωρούν αμέσως σε δομές στην ενδοχώρα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αντίδραση των δέκα εννέα υπαλλήλων της υπηρεσίας που εδρεύει στην Αλεξανδρούπολη, αποστέλλοντας σχετική επιστολή προς το Υπουργείο Ασύλου και Μετανάστευσης, αιτούμενοι συνάντηση με τον κ. Μηταράκη για να συζητήσουν μαζί του το θέμα.
Ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου επισκέφτηκε την Ορεστιάδα και το ΚΥΤ Φυλακίου στις 8.2.2021 όπου συνάντησε αντιδράσεις, που δυστυχώς σε επίπεδο συνθημάτων και πρακτικών θύμιζε συγκεντρώσεις ακροδεξιού χώρου. Μετά μάλιστα από την επίσκεψη ο Υπουργός δήλωσε ότι επιζητεί να πιέσει την Ευρωπαϊκή Ένωση ώστε να γίνονται “επιστροφές” προς την Τουρκία από τα χερσαία σύνορα της χώρας.
4. ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ ΡΗΤΟΡΙΚΗ
Δυστυχώς, η συγκεκριμένη ρητορική από την κυβέρνηση με τις αντιδράσεις εντός της κοινωνίας ενάντια στην επέκταση του ΚΥΤ/ΠΡΟΚΕΚΑ αποτέλεσε και αποτελεί πεδίο προς εκμετάλλευση από φορείς του ακροδεξιού χώρου, όπως αντίστοιχα η κρίση του Μαρτίου 2020. Ο πρόεδρος της Ελληνικής Λύσης, βουλευτής Κ. Βελόπουλος, θα πραγματοποιήσει επίσκεψη στο Φυλάκιο Ορεστιάδος μαζί με τους τοπικούς υποψηφίους του κόμματος του. Στις 13.1.2021 μάλιστα κατέθεσε επερώτηση και στη Βουλή σχετικά με την επέκταση, χρησιμοποιώντας ανακοίνωση του Αγροτικού και Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αλεξανδρούπολης όπου συνδέεται η δράση του Συλλόγου τον Μάρτιο του 2020 με την αντίδραση τους στην επέκταση του ΚΥΤ/ΠΡΟΚΕΚΑ λέγοντας «το αποδείξαμε πέρυσι και δεν θα διστάσουμε να το αποδείξουμε εκ νέου και φέτος, αν χρειαστεί να υπερασπίσουμε τον τόπο μας…». Μάλιστα, ο Πρόεδρος του συγκεκριμένου Συλλόγου απάντησε σε τοπικό κανάλι ότι σε περίπτωση που κατασκευαζόταν δομή μεταναστών στο κάμπο Φερών ότι «εμείς θα την ανατινάζαμε» και επισημαίνοντας ότι η αποτροπή θα πρέπει να γίνεται στον Έβρο και σε όσους περνούν να εφαρμόζεται άμεση απέλαση.
Για την δράση της ακροδεξιάς στον Έβρο, αξίζει να σημειωθεί το άρθρο του Δ.Ψαρρά και Α.Τελόπουλου με τίτλο «ο κυνηγός των προσφύγων και οι υπερασπιστές του στο δημόσιο λόγο», όπου οι δημοσιογράφοι αποκαλύπτουν την ιδιότητα του «ανυπεράσπιστου κατοίκου Ορμενίου ως υποψηφίου με τη Χρυσή Αυγή στις εθνικές εκλογές του 2019. Ο τελευταίος δημοσίευσε βίντεο όπου προέβη σε σύλληψη δύο Τούρκων προσφύγων χρησιμοποιώντας ένα φτυάρι. Στο συγκεκριμένο άρθρο αναφέρεται και συνέντευξη του συγκεκριμένου κατοίκου σε ακροδεξιά εφημερίδα της Ιταλίας όπου δηλώνει ότι ακινητοποιεί πρόσφυγες προκειμένου να τους παραδώσει στην αστυνομία, παραδεχόμενος ότι φέρει κυνηγετικά όπλα. Μάλιστα περιέγραψε μια περιπολία με άλλα μέλη της Χρυσής Αυγής στις όχθες του Έβρου, όπου συνέλαβαν 70 μετανάστες. Μάλιστα ο ίδιος έχει περηφανευτεί σε άλλη συνέντευξη ότι έχει «ξετρυπώσει» περίπου 2.000 μετανάστες.
Δείγμα ακροδεξιάς ρητορικής αποτελεί κυρίως και πρωτίστως όμως η δήλωση και του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη Μ. Χρυσοχοίδη ο οποίος δήλωσε σε επίσκεψη του στον Έβρο στις 29.12.2020 προκειμένου να επιβλέψει την εξέλιξη της κατασκευής του φράκτη : «Το 2020 δοκιμαστήκαμε εδώ στα σύνορα, στις Καστανιές, στον Έβρο, δοκιμαστήκαμε στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και αντέξαμε. Το 2021 είναι ο χρόνος της ασφάλειας. Το εμβόλιο και ο φράχτης. Θα νικήσουμε τον κορονοϊό θα είμαστε ασφαλής ως χώρα, ασφαλείς ως Έλληνες και Ελληνίδες, θα είμαστε ασφαλείς ως Ευρωπαίοι …». Δυστυχώς ο παραλληλισμός ανθρώπων με ιούς και πανδημίες παραπέμπει σε άλλες ιστορικές εποχές και δεν αρμόζουν από ένα πρόσωπο πολιτικής ηγεσίας.
5. ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Το 2020 ήταν μία χρονιά, που η παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης πήρε τόσο εκτεταμένη διάσταση στην Ελλάδα που αποτέλεσε επίσημη κρατική πολιτική. Η Συμφωνία για το Άσυλο και τη Μετανάστευση αποτελεί έναν τρόπο διαχείρισης του μεταναστευτικού και προσφυγικού πληθυσμού που δεν αντιστοιχεί στην αλληλεγγύη που έδειξε ο κόσμος στην Ευρώπη τα έτη 2015-2016. Η ολοσχερής καταστροφή της Συρίας, μαζί με άλλες διενέξεις, δικτατορίες και ακραία φτώχεια οδήγησαν χιλιάδες πρόσφυγες σε μια αναζήτηση καλύτερης ζωής. Ο αριθμός όμως ακόμη και τότε δεν αντιστοιχεί στα επίπεδα υποτυπώδους υποδοχής που παρέχει η Τουρκία ή ο Λίβανος στους πρόσφυγες της περιοχής.
Η συζήτηση όμως και ενόψει της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας για το Άσυλο και τη Μετανάστευση πρέπει να ξεκινήσει από την βασική αρχή ότι μιλάμε για ανθρώπους, για ανθρώπινες ζωές. Η βασική ανησυχία για το μέλλον είναι η αντιμετώπιση του Άλλου, άλλης εθνικότητας, του μετανάστη/πρόσφυγα ως αριθμού, ως εν δυνάμει εχθρού και επικίνδυνου. Τεράστια ποσά διατίθεται στην επιτήρηση των συνόρων, γεγονός που εργαλειοποιεί ακόμα περισσότερο τον μετανάστη ως αντικείμενο αυτής της επιτήρησης που πρέπει να αποτραπεί η είσοδος του σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η αντιμετώπιση, όμως, αυτή δεν αφήνει ανέπαφη την κοινωνία εντός Ευρώπης. Η εργαλειοποίηση του άλλου ως εχθρού, δημιουργεί πρόσφορο έδαφος σε ακροδεξιές ρητορικές και δράσεις να επιβεβαιώσουν το πολιτικό τους πρόγραμμα ενάντια στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Παράλληλα, η επίσημη πολιτική ρητορική στην Ελλάδα έχει ταυτίσει την «εθνική άμυνα» με την προστασία από τις «μεταναστευτικές ροές», γεγονός που λειτουργεί ακόμα πιο ενισχυτικά σε τοπικό επίπεδο ενάντια σε νεοεισερχόμενους ανθρώπους που αναζητούν ένα ασφαλές καταφύγιο από τον πόλεμο και τη φτώχεια. Όμως, αυτό παράλληλα διαλύει και τις τοπικές κοινωνίες εντός Ευρώπης, καλλιεργεί το μίσος προς τον άλλον – ένα μίσος που δηλητηριάζει εδώ και καιρό τη συνολική πολιτική ζωή της Ευρώπης.
Σε επιστέγασμα αυτών των πολιτικών η πρόσφατη κρίση που προκάλεσε η πανδημία αντί να λειτουργήσει ενωτικά και να αντιμετωπίσει τον προσφυγικό πληθυσμό χωρίς καμία διάκριση απέναντι στην απειλή του Covid -19 αντίθετα περιθωριοποίησε περαιτέρω αυτό τον πληθυσμό «για να τον ή να μας προστατέψει από τον ιό».
Η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η ανάγκη να συστήσουμε και πάλι τον πρόσφυγα στην κοινωνία, να αποσαφηνίσουμε τις έννοιες και τους όρους που αναφέρονται στο νόμο και τις διεθνείς συνθήκες, καθώς και η καταγραφή των παραβιάσεων που υφίστανται αυτοί οι άνθρωποι είτε στα σύνορα είτε σε μεταγενέστερο χρόνο ως αποτέλεσμα της διακριτικής μεταχείρισης αποτελεί προτεραιότητα σε αυτή την εποχή.
Φωτογραφίες: ©️ Δημήτρης Τοσίδης