ΤΟ 2015, Η ΕΛΛΑΔΑ βρέθηκε στο επίκεντρο ενός ακραίου φαινομένου: ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων δημιούργησε έναν ανθρωπιστικό «διάδρομο διαφυγής» μέσω της ελληνικής επικράτειας προς τις χώρες της βόρειας Ευρώπης – έγινε γνωστός ως «βαλκανική οδός». Η σημαντική πολιτική και επικοινωνιακή κάλυψη των γεγονότων του 2015 είχε πολλές συνέπειες: μία από αυτές ήταν να παρουσιαστεί η συγκεκριμένη κρίση ως κάτι πρωτόγνωρο τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα.
Δεν είναι έτσι ακριβώς: όσο κι αν υπήρξε αριθμητικά πρωτόγνωρη, η κατάσταση είχε και κάποια πολύ γνώριμα χαρακτηριστικά. Από ιστορική σκοπιά, ήταν αυτό που είχε υπάρξει πάντα η μετανάστευση στην Ελλάδα: μια ελληνική κρίση (διαχείρισης και πολιτικής) εντός μιας άλλης ευρωπαϊκής κρίσης (πολιτικής και αξιών).
Σήμερα, τρία χρόνια αργότερα, η πλήρης επαναφορά της πολιτικής της αποτροπής –με κύρια έκφρασή της την κοινή δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας το 2016– έχει δημιουργήσει μια κατάσταση συνεχούς ανθρωπιστικής κρίσης, ενώ ο εγκλωβισμός μεγάλου αριθμού προσφύγων σε συγκεκριμένα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λέρος και Κως) έχει πυροδοτήσει ένα συχνά εκρηκτικό κλίμα στις τοπικές κοινωνίες χωρίς λόγο και αιτία.
Βασικό θύμα αυτής της πολιτικής είναι τα παιδιά, πολλά από τα οποία βρήκαν το θάνατο στο ταξίδι της ελπίδας ή στην Ελλάδα, σε πολύ άσχημες συνθήκες, χωρίς να έχουν αποδοθεί ακόμη ευθύνες.
Στην Ελλάδα, χώρα μέλος της Ε.Ε., το φθινόπωρο του 2018, βρίσκονται καταγεγραμμένα 3.600 ασυνόδευτα ανήλικα, από τα οποία μόλις τα 1.191 είναι τοποθετημένα σε ένα στοιχειώδες πλαίσιο προστασίας (ξενώνες ανηλίκων, πρόγραμμα κηδεμονίας ή ημιαυτόνομη διαβίωση σε διαμερίσματα). Τα υπόλοιπα βρίσκονται σε «λίστα αναμονής», δηλαδή σε καθεστώς κράτησης (που κατ’ ευφημισμό αποκαλείται «προστατευτική φύλαξη») ή είναι άστεγα. Τρία χρόνια μετά και με κονδύλια που ξεπερνούν το 1,6 δις ευρώ, η Ελλάδα του 2018 αδυνατεί να παράσχει ένα στοιχειώδες πλαίσιο προστασίας για τα ασυνόδευτα ανήλικα. Η αναφορά μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάρτιο του 2017 έχει επιτέλους ξεκινήσει να διερευνάται, με την αποστολή στην Ελλάδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Καταπολέμησης Διαφθοράς (OLAF). Ευελπιστούμε σύντομα να δημοσιευθεί το σχετικό πόρισμα ώστε να μάθουμε πού ξοδεύτηκαν τα χρήματα αυτά και κατά πόσο ήταν σύννομες οι σχετικές διαδικασίες ανάθεσης, καθώς τα κονδύλια για το προσφυγικό είναι δυσανάλογα μεγάλα.
Στην HumanRights360, πιστεύουμε ότι το επίπεδο προστασίας των παιδιών σε μια κοινωνία είναι δείκτης πολιτισμού και δημοκρατίας. Γι’ αυτό παλεύουμε για την ενδυνάμωση των μηχανισμών προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και για την επιτάχυνση της ενσωμάτωσης των ευάλωτων πληθυσμών. Ο πρόσφατα δημοσιευμένος νόμος για την Επιτροπεία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων αποτελεί ένα θετικό βήμα, απομένει ωστόσο το στάδιο που είναι πάντα το δυσκολότερο στην Ελλάδα: η πραγματική εφαρμογή του. Μια σειρά από άλλα προβλήματα παραμένουν επίσης επείγοντα, όπως η ομαλοποίηση της πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου, η πλήρης ένταξη στην εκπαιδευτική διαδικασία για τα 20.000 προσφυγόπουλα που διαμένουν στην Ελλάδα, καθώς και άλλα πιεστικά ζητήματα.
Γνωρίζουμε ότι η ένταξη δεν είναι μια έννοια αφηρημένη: ένταξη σημαίνει στοιχειώδη πρόσβαση σε θεμελιώδη αγαθά, όπως στέγαση, παιδεία, υγεία και γενικότερα ελεύθερη πρόσβαση σε υπηρεσίες για τους πολίτες, και είναι χρέος μιας συντεταγμένης πολιτείας να δουλεύει προς αυτή την κατεύθυνση, με έμφαση στα παιδιά. Τα δικαιώματα δεν είναι πολυτέλειες ή προνόμια: είναι προϋπόθεση για να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή, η οποία δοκιμάζεται σκληρά στα νησιά του βορειανατολικού Αιγαίου λόγω των πολιτικών που εφαρμόζονται.
Μαζί με τον Ορέστη Σεφέρογλου και την ομάδα μας, θελήσαμε να αναδείξουμε την κατάσταση που επικρατεί στα βασικά νησιά υποδοχής, καθώς και την απαράδεκτη απουσία πολιτικών ένταξης για τα παιδιά, αλλά και την έλλειψη επικοινωνίας με τα ντόπια παιδιά και τις οικογένειες που ζουν στα τρία αυτά νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου – τη Χίο, τη Σάμο και τη Λέσβο. Η έκδοση που έχετε στα χέρια σας είναι η αποτύπωση αυτής της παράλληλης πορείας που πρέπει, επιτέλους, να γίνει κοινή.
Η πολιτική της Ε.Ε. συνίσταται στην εξωτερίκευση της διαχείρισης και τη στρατικοποίηση των συνόρων της επί πληρωμή, με την προσδοκία ότι όλες αυτές οι απάνθρωπες μέθοδοι θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά. Αυτή η τραγική καταπάτηση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων
σκοτώνει, φυλακίζει και αφήνει απροστάτευτα στη βία και την εκμετάλλευση χιλιάδες παιδιά στην Ελλάδα. Ώς πότε;
